FISCUS
In nomine Domini nostri Ihesu Christi. Imperante domno nostro Hlothario magno imperatore anno vigesimo primo et domno Hlodovico filio eius rege anno septimo, quinto kalendas iunii, indictione nona feliciter. Meminere debit unusquisquis quod evangelica vox nos admonet dicens: - dies Domini sicut fur ita in nocte veniet, et vos estote parati, quia cum venerit Dominus invenerit vigilantem-. Quam admonitionem vel exortacionem commotus sum ego in Dei nomine Engelbertchild of, filius bone memoriechild of GrimualdPERSON: parent of; KEYWORD: parent of de Erbeto quaquam in lectulo recubens infirmitate detentus licet sanus mente et intellectu mea decrevit voluntas ut res meas mihi legibus pertinentibus ordinare studeam pro animola mea qualiter subter designavero iuvante Domino volo ut firmum permaneat. Primum omnium statuo ut omnes res meas quecumque habere visus sum deveniat in Grimaldo filio meoPERSON: child of; KEYWORD: child of et in eius sit potestatem, et si Dei iudicius superveniente quod ipse Grimuald fiulius meus infra etatem mortus fuerit et si filius vel filias de legitimo matrimonio tunc volo ut post eius discessum curte meacurtes quam habere visus sum in territorio mantuanoESTATE: fines; KEYWORD: city territory ubi vocabulum est CeretiPLACE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains; ESTATE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains et curte mea in PretorianoPLACE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains; ESTATE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains finibus sermonenseESTATE: fines; KEYWORD: city territory et curte mea finibus territorio veronenseESTATE: fines; KEYWORD: fines et in Colata ESTATE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains; PLACE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains et in Possigis vicoPLACE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains; ESTATE: curtes, storage buildings, fruits/vegetables, cereals, wine, hay/fodder, forests, wood, mountains deveniat in potestate Ingelbergi filie mee child of vel de filiis aut filias eius que de ea procreati sunt aut fuerint; ipsas autem curtes domui coltiles cum casis massariciis casae/cassinae massariciesuperius nominatas cum omnem edificiis earumstorage buildings, cum curtis ortisfruits/vegetables areis terriscereals vineiswine pratis pascuishay/fodder silvisforests salectiswood sacionibus montibusmountains vel planiciis cum omnia sicut ad ipsas curtes vel massericias pertinet et me legibus competit iudicandi in suprascripta Angelberga filia mea vel filiis aut filias aius que de ea nati sunt aut fuerint deveniant potestatem, anteposito servo vel ancillas in tali tinore ut ipsa filia mea aut filii aut filiae eius dare debeat ipsis rebus pro animabus nostris post decessum Grimaldo filio meo solidos duecentiprice infra anni spacium in rogatores meos quorum nomina subter leguntur, et si dare neglexerint ipsas curtes et casis massariciis cum pertinentiis suis cum rogatores meos deveniat potestatem vendendi et pretium tollendi et dandi pro animas nostras. curte mea que habere visus sum in VillapinctaESTATE: marshes/lagoons/tombolos, curtes, casae/cassinae massaricie, landed possessions, storage units, cereals, wine, fruits/vegetables, hay/fodder; PLACE: curtes, marshes/lagoons/tombolos, casae/cassinae massaricie, landed possessions, storage units, cereals, wine, fruits/vegetables, hay/fodder finibus veronensis deveniat in potestate Dominatori filio bone memorie Petro de Brexia et in Erimperga marriageconiuge eiusmarriagecum casis et cum omnem edificiis eorum casis massariciis et cum ortis et areis et terris vineis pratis pascuis silvis salectis sagionibus hanc paludibusmarshes/lagoons/tombolos cum omnia ad ipsa curte manibus meis pertinet et legibus iudicare possum in ipso Dominatore et Erimberga coniuge eius vel eorum heredibus deveniat potestatem in tale tinore ut ipse Dominator et Erimperga aut eorum heredes dare debeant pro anima mea vel filio meo Grimaldo argentum solidos quadrigentos priceinfra anni spacium vel post Grimaldo decessu centum de ipsis solidos dare debeant in monasterio Sancti Benedicti in LeonesJURIDICAL PERSON: monasteries; KEYWORD: monasteries, price finibus Bresciane fineset centum solidosprice in monasterio Sancti Zenonismonasteries, price finibus veronensisfines et centum solidosprice in monasterio Sancte Marie ubi dicitur ad Porta Organimonasteries, price, et centum solidosprice in Scola sacerdotum sancte veronensis Ecclesieprice, collegiate churches, archpriests, archdeacons ad archipresbiterumarchpriests vel archidiaconumarchdeacons, et ipsis dipendant inter ipsis presbiteris ipsius Scole, et si noluerit ipse Dominator et Erimberga aut eorum heredes intra anni spatium post Grimualdi decessum ipsos solidos in suprascripta monasteria et scola dare sicut supra legitur, tunc ipsa curtis cum pertinentiis suis ad suprascripta monasteria vel Scola deveniat potestate et dividant sicut ipsos solidos habere ordinavi. Curte mea domui cultile ubi comanere videor in vico Erbeto ESTATE: vici, curtes; PLACE: vici, curtesdeveniat in potestate Grimaldosibling of, nephew/niece of et Walcariosibling of, nephew/niece of et Isonisibling of, nephew/niece of germaniis filiissibling of, nephew/niece of bone memorie Grimanisibling of germane meaesibling of cum casis et edificiis earum cum curtes ortos areas et terris vineis pratas pascuis silvis salectis sagionibus cum casas massaritias in Campolongocasae/cassinae massaricie, anteposito colonicas illas in Aspus vel Padule Mala coloni/tenantsque est subtus Rovorello et que et que ad vassalli mei […] aut hic subter designavero et me compedet legibus iudicandum in superscritpos nipotes meos deveniat potestatem. Similiter et curte mea de PuuilianoPLACE: curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, forests, cereals, wine, hay/fodder; ESTATE: curtes loco ubi dicitur Quadrubio tam domui cultiles et casas massaricias cum terris vineis prata silvis sicut in ipso loco. In alio loco Pupiliano vel ad ipsa curte Pupiliano ubi dicitur Turminas et legibus exinde iudicare possumus in vos suprascriptis nepotibus meis deveniat potestatem, ea vero tinore ut ipse Grimald et Valcari et Iso dare debeant pro animabus nostris infra anni spacium post filio meo Grimaldo decessum in argento solidos quadrigentos ad rogatores meos cum eorum nomina subter leguntur et si noluerint ipsis suprascriptis nepotes mei vel eorum heredes ipsos quatuorcenti solidos ad rogatores meos dare sicut supra legitur tunc ipsa curtis in pertinentiis suis sicut eorum habere dixi ad ipsos rogatores meos deveniat potestatem ad vendendum et pretium tollendum et dandum pro anima mea. curticella mea in valle Preturiensis ubi dicitur PulianoPLACE: curtes; ESTATE: curtes deveniat in monasterio sancte Marie semperque virginis ubi dicitur ad porta Organimonasteries cum casis et edificiis eorum et casis massariciis in ipso locum ad ipsa curticella pertinente et casa una massaricia in Cantiliaguscasae/cassinae massaricie et alia casa massaricia in Varanum casae/cassinae massaricieet casas massaricias duas in Gebitus in Insula Levanensecasae/cassinae massaricie cum curtis ortis areis et terris vineis pratis vel pascuis montibus vel planiciis sicut ad ipsa curticella vel massaricias pertinet et legibus iudicare possumus in suprascripto monasterio deveniat potestatem abbatiabbots qui est aut pro temporibus fuerit ordinandi qualiter iuxta Deo melius previderit ut nobis peccatoris proficiat salute. Colonicella mea in valle Pruvinianense locus ubi dicitur Arcelecoloni/tenants qui regitur per Gundibertofreeborn libero hominem freeborndeveniat in Gotescalcopriests, agent for presbitero filio quondam Gundalibo cum casa curte horto area terris vineis pratis pascuis monte plano sicut ad ipsa collonica manibus meis pertinet et legibus me competit iudicandi in suprascripto Godescalco presbitero deveniat potestatem et pro nobis oratione facere studeat si filius meus infra etate mortuus fuerit collonica meas in Aspus vel Padule Mala que regitur per libellarioscoloni/tenants liberis hominibus deveniat in potestatem Grausoni notario PERSON: notary, bonds, agent for; KEYWORD: notaryparente meobonds una cum casas curtes hortos areos et terris vineis pratis pascuis silvis salectis sagionibus hanc paludibus cum omnia sicut ad ipsas colonicas in Aspus vel Padule Mala pertinet vel per ipsis massariis recte sunt, et ego legibus iudicare possum in suprascripto Grausone notario presente meo vel eius heredes sicut mihi debetur et pertinet legibus iudicandi deveniat potestatem, in tali tinore ut ipse Grausus vel eius heredes dare debeant pro ipsis rebus pro animas nostras solidos ducentiprice infra anni spacium post Grimaldo decessu et si noluerit ipsos ducentos solidos in rogatores meos dare eorum nomina subter leguntur. Tunc ipsas colonicas sicut illius Grausoni habere dixi in ipsos rogatores meos deveniat potestatem distribuendi pro animas nostras. Adulfusvassus of, agent for vassallus meusvassus of volo ut habeat colonica illa que ipse in beneficiumbeneficium habet que posita est in vico Erbetocoloni/tenants, beneficium et Martoragacoloni/tenants, beneficium quem ipse Adulfus laborat cum casa curte horto area terris pratis pascuis sicut ad ipsa colonica pertinet et antea per Armadocoloni/tenants recta fuit, et vineawine illa in valle Pretoriense trans Anclus locus, ubi dicitur Campanolawine, beneficium, quem ipse in beneficiumbeneficium habet, cum omnia ad ipsa colonica manibus meis pertinet et me legibus compedit iudicandum vel de ipsa vinea ut supra legitur habeat ipse Adelfe vel suis heredibus et dare debeant ipse Adelfo vel suis heredes solidos tregintaprice pro animas nostras infra anni spacium post nostrorum amborum decessum ad rogatores meos eorum nomina subter leguntur. Et si neglexerint dare infra anni spatium post filio meo decessum ipsa colonica vel ipsa vinea sicut illi hebere dixi in rogatores meos deveniat potestatem. Waltegrinuscoloni/tenants habeat colonicacoloni/tenants illa quem ipse habet in beneficiumbeneficium qui est posita in Campo Mediano coloni/tenants, beneficiumque antea recta fuit per Barolocoloni/tenants cum casa et casale et terris vineis prata pascuis sicut ad ipsa colonica pertinet et exinde legibus compedit iudicandum, et det ipse Waltegrinus pro animas nostras solidos viginti pricead rogatores meos, eo tinore sicut Adulfo dixi et si noluerit ad rogatores meos deveniat potestatem. Casa mea housesinfra civitatecities Veronacities, houses, fruits/vegetables, curtes cum curte orto et broilo que mihi pertinet de bone memorie coniuge meamarriage et casas meas infra ipsa civitatem quem habeo de genitore meo parent ofcum ortos sicut mihi pertinet iudicandum deveniat in potestate Dominatori et Grausoni notario et Godescalco presbitero seu Adulfu vassallo meo rogatores mei ut ipsi rogatoresagent for mei vendantvenditio ipsas casellas vel ipsos ortos et precium tollant et cartulas securitatis emittant et cuique dederint firmam permaneat et ipsum precium distribuant in sacerdotes vel pauperes Christi qualiter melius previderint. De servis vero et ancillasslave meas seo aldii aldianesaldius menibus meis mihi legibus pertinentes et me lex mea tribuerit ut iudicare possem post meo et Grimald filio meo decessum volo ut omnes sint liberi et liberasmanumission ob omne condicione servili tamquam si per manus sacerdoti circa sacrum sanctum altarium in ecclesia deducti fuissent et recolo meo ego Engelbertus cuiuscumque curtes meas cum territoriis et pertinentiis suis habere dixi sicut supra legitur servos meos et ancillas aldii aldianes illorum non dedi non ex mea voluntas ut ipsi pertinentes meos habeant set vadant ubi voluertint liberi et absoluti ut ad heredibus posterisque nostris nullam habeant reprehensionem, Audiberto qui Beto vocaturmanumission, slave et Luponemanumission, slave et Luparamanumission, slave et Bonivergamanumission, slave sicut eorum cartola libertatimanumission feci volo ut liberi permaneant post meum decessum et a filio et heredibus posterisque nostris nullam habeant reprehensionem. Nam si Domino auxiliante Grimualdus filius meus ad legitimam pervenerit etatem aut filios aut filias de legitimo reliquerit, tunc omnia et ex omnibus rebus meis vel mea substantia sive servis vel ancillis aldii aldianes mobile vel immobile in eius sit potestate faciendi quod illius placuerit anteposito de ipsis quattuor personis hominum ut supra legitur idest Audiberto et Lupara et Lupone Lupara et Boniverga que presenti die obiti mei liberos dixi permanere et tertiam partem de mea mobilia idest vocas porcispigs pecorassheep caprasgoats vascua lignea maiores minoreswood granocereals vinowine lardo quod a die transitus mei inventum fuerit aut de grano vel vendemia que Dominus in ipso anno dederit que tunc tempus fuerit recoligendum volo ut presenti die obiti mei deveniat in rogatores meos idest Audibertoabbots, agent for abbatiabbots Sanctae Mariae de Organo abbotset in Eboneabbots, bonds, agent for abbati parente meo et in Gotescalco presbiterum et in Grausone notario parente meo et in Adulfo vassallo meo. Similiter volo ut deveniant in ipsos rogatores meos baugos duos, balcio uno, forsele argenteo uno, sperones argenteos duos, betramo aureo uno, curtina una, spata una, coclare argentea una, busele argentea una, faticergio uno, blaiones duos, mapa una, orecio uno, camiso uno cum vuintingas vestido caterno uno, vueta una, camisile uno, mudandas duas, culcedra una, plumacio uno, caballos duos opario ereo uno, urciolo ereo uno, cordereses duo, corios de cervos duo ut ipsis suprascripti rogatores mei ipsa mobilia sicut supra legitur presenti die obiti mei seu ipsum aureum vel argentum distribuat in sacerdotes vel pauperes Christi qualiter melius previderint ut illis recte disponentes mihi proficiat ad salutem et gaudium sempiternum. Haec autem omnia superius comprehensa qualiter superius ordinavi quod mihi legibus iudicandum pertinet in suprascriptis personis vel eorum heredibus deveniat potestatem sicut supra statui post meo et Grimaldo filio meo decesso si ipse infra etate mortuus fuerit aut filios vel filias de legitimo matrimonio non reliquerit et sicut lege possum aut lex mea langobardorum mihi tribuat ut omnes res meas ordinare posse si ipse filius meus infra etate mortus fuerit, tunc volo ut omnes res meas per singula loca sicut superius dixi in suprascriptis personis vel eorum heredibus deveniat potestate ut supra legitur et si lex mea non est ut omnes res meas iudicare posse eo quia Domino prestante filio esse invenior nolo contra lege ordinare ut mea ordinatio inanis sit, sic tantum habeat suprascriptas personas vel eorum heredes vel suprascripta monasteria in suprascriptis locis sicut eorum dixi habere quantum mea est portio post meum et Grimaldo decessum si ipse infra etate mortuus fuerit aut filios vel filias de legitimo non reliquerit et servis vel ancillas meas aldii aldianes tantum sint liberi quantum mea est portio. Et omnia qualiter supra dixi quod pro ipsis rebus dare deberent cuius res meas ordinavi habere similiter donet de ipso pretio sicut supra legitur quod pro ipsis rebus dare deberent medietatem in tantum quantum de ipsas res habuerint in rogatores meos id est Audiberto et Ebone abbates et in Dominatore et in Grausone notario et in Gotescalcum presbiterum et in Adulfum ut ipsis rogatores mei ipsum pretium infra anni spatium pro animas nostras spendant sicut supra legitur qualiter iuxta Deo previderint, et qui neglegentes fuerint ipsum pretium infra anni spatium dare sicut supra dixi ipsas res que illi dixi haberes ad ipsos rogatores meos deveniat potestatem distribuendi pro animas nostras. Hac tamen dum in hoc seculo Deo iuvante vivere meruero omnibus rebus meis vel mea substantia in mea reservo potestate ordinandi et disponendi qualiter mihicumque opus aut voluntas fuerit et de que per alia ordinatione non dedero aut non emisero, tunc omnia qualiter superius ordinavi secundum lege mea firmam et stabile debeat permanere. Exempla de autentico relevata. Quam enim paginam ordinationis Gariberto notario scribendum rogavi testes similiter. Hacto in curte mea HerbetoESTATE: curtes, domuscultae; KEYWORD: curtes, domuscultae; PLACE: curtes, domuscultae feliciter. Ego Engelbertus in hac ordinatione a me facta manu mea subscripsi. Signum manibus Petronisculdahis, witness sculdasiosculdahis filio bone memorie Peredeo de Gaio testiwitness. Signum manu Eriprandowitness, child of filio Petroniparent of testi. Signum manu Leoni>witness, child of filio quondam Feraino de vico Erbetoparent of testi. Signum manu Teudelabowitness, child of filio Tenderammoparent ofde ipso vico testi. Signum manu Austrebertowitness, child of filio quondam Arkibertoparent of testi. Signum manu Gaussebertowitness, child of filio quondam Ursoni de Modioparent oftesti. Signum manu Draculfowitness, child of, specialized workers ferrariospecialized workers filio quondam Gunteramo de vico Erbetoparent of testi. Signum manu Odelbertowitness, child offilio Trasoniparent of, gualdemanni/silvani selvanogualdemanni/silvani testi. Ego Bonipertonotary notarius rogatus ad Ingelberto manu mea subscripsi. Ego Firminus witness, priestspresbiter rogatus ad Ingelberto manu mea subscripsi. Signum manu Luponiwitness, child of filio quondam Anderado de Septimoparent of testi. Ego Garibertusnotary notarius rogatus ad Ingelberto qui hac ordinationis scripsi et post tradita complevi.
Title: Verona, Archivio Capitolare, Cart. I, 4 (CDV, I, n. 181, pp. 263-272)
Document number: 1022
Author(s): Erika Cinello (file creation on 2021-02-08); Erika Cinello (last change on 2021-02-08)
Record source: Critical edition
Document type: Testamentum
Document tradition: Copy
Fiscal property: No
Date: 846 May 28
Topical date: Erbé (Verona)
Date/period of redaction: IX pm (uncertain)
Keywords: abbots, agent for, aldius, archdeacons, archpriests, beneficium, bonds, casae/cassinae massaricie, cereals, child of, cities, city territory, coloni/tenants, curtes, domuscultae, fines, forests, freeborn, fruits/vegetables, goats, gualdemanni/silvani, hay/fodder, houses, manumission, marriage, marshes/lagoons/tombolos, monasteries, mountains, nephew/niece of, notary, parent of, pigs, price, sculdahis, sheep, sibling of, slave, specialized workers, storage buildings, vassus of, venditio, wine, witness, wood.
Editions and document summaries: CDV, I, n. 181, pp. 263-272.
Bibliography: Bolisani 1958; Castagnetti 1975.
Commentary
In apertura al testo, "exemplum ex autentico releuatum". L'editore e gli autori che hanno studiato il documento lo ritengono una copia sincrona dell'originale, ma si tratta di un giudizio da verificare.