FISCUS
In nomine sancte et individue trinitatis. Henricusemperor/king divina ordinante clementia Romanorum imperatoremperor/king augustus. Si erga loca divinis cultibus mancipata beneficia oportuna largimurimperial/royal diploma, premium nobis a deo eterne retributionis rependi non ambigimus. Idcirco omnium fidelium sancte dei ecclesie nostrorumque presentium scilicet et futurorum solertia noverit, quia adiens serenitatem culminis nostri Petrusbishops Nouariensis civitatisPLACE: riverbed, shores, landed possessions, fisheries, gold, ports, periodic markets, teloneum, rights of use on woods/pastures/waters, districtio; JURIDICAL PERSON: riverbed, shores, landed possessions, fisheries, gold, ports, periodic markets, teloneum, rights of use on woods/pastures/waters, districtio venerabilis presulbishops nosterque dilectus fidelis retulit quosdam nostrorum parentum ac predecessorum regum et imperatorum, Ottonis scilicet maioris filiique eius ac nepotis, omnem liberorum hominum predicte civitatis Nouariensis ac per viginti quatuor in circuitu stadia pro tempore cohabitatorum districtumdistrictio publice olim parti pertinentem iuri sue ecclesie subdidisse prefatamque sedem in honorem sancte dei genitricis nec non et beati Gaudentii confessoris Christi dicatam cum rebus et omnibus hominibus ad eam legaliter pertinentibus sub sua recepisse tuitione ac defensione. Relatum est quoque, mercatumperiodic markets ipsius Nouarie civitatis, quod omni die Iovis agitur, nec non alterum mercatum in Gaudianoperiodic markets, plebs decimo die uniuscuiusque mensis constitutum et annuale mercatum in eadem plebeplebs nono kalendas novembrium, id est per omnes festivitates beatissimi Iuliani confessoris Christi, aliud etiam mercatum in Ossulaperiodic markets omni die dominica hedificatum, quod insuper annuatim in festivitate sanctorum martirum Prothasii et Geruasii colitur, concessisse; portumports quoque qui vocatur Bestaniumports predicte ecclesie dedisse memoravit, preterea tres mansosmansi in Ortarivers, mansi, fisheries, churches positos ecclesie sancti Iuliirivers, lakes, mansi, fisheries, churches contulisse et hostium fluminisrivers quod Piscona dicitur, quod influit per villamvillas que Pitinascumvillas, rivers vocatur, cum piscariafisheries lacilakes et fluminis ad ipsos mansos pertinente iuxta insulamislands sancti Iulii; demandavit insuper quandam terram olim de curtecurtes regni nostri Romanianocurtes pertinentem secus ripamshores laci qui dicitur sancti Iulii positam predicte Nouariensi ecclesie perdonasse, cui ex omni parte res ipsius Nouariensis ecclesie coherent, quin etiam ripam et alveumriverbed Ticinirivers, riverbed ab eo loco qui dicitur Camariasco usque ad locum qui vocatur Petra Maura cum omnibus molendinismills piscationibus verum etiam aurificiisgold in ius et dominium sepe dicte ecclesie transfudisse, ut nulli inibi aurum liceat laborare preter licentiam episcopi qui pro tempore fuerit. Ideoque iam dictus presul nostram supliciter precatus est celsitudinem, ut secundum predecessorum nostrorum regum vel imperatorum auctoritates nostram addere dignaremur confirmationem. Nos denique pro dei amore animeque nostre remedio et nostrorum animarum parentum digne memorati presulis peticioni assentientes hoc nostre auctoritatis munimen fieri decrevimus, per quod decernimus statuimus atque iubemus, ut nullus marchio comes vicecomes sculdasius vel quilibet ex iudiciaria potestate nec aliquis regnorum nostrorum magne parveque persone infra prefatam civitatem Nouariam prescriptumque spacium, id est trium in circuitu miliariorum, ingredi sine ipsius licentia episcopi ad placita tenenda aut liberos ipsius civitatis et predicti spacii habitatores homines alicubi distringere audeatimmunity, nec aliquis eiusdem civitatis quandoque habitator muros ipsius civitatis ad portas vel posterulas faciendas sine ipsius qui pro tempore fuerit episcopi iussu frangere presumat nec aliquid de supra nominatis suripere conetur, neque quisquam regnorum nostrorum, ut diximus, prepotens mediocris aut parva persona in ecclesias castra loca vel agros seu reliquas possessiones tam supra dictas quam alias, quas in quibuslibet pagis et territoriis infra ditionem regni nostri iuste et legaliter predicta tenet et possidet ecclesia sive que deinceps in iure sancti loci ipsius voluerit divina pietas augeri, ad causas iudiciario more audiendas vel freda exigenda aut mansionaticum vel paratas faciendas aut fideiussores tollendos aut homines ipsius ecclesie distringendos nec ullas redibitiones vel illicitas occasiones requirendas nostris et futuris temporibus audeat ingredi nec ea que supra memorata sunt penitus exigere presumat. Sed liceat memorato presuli suisque successoribus iam fate civitatis terminique prefati liberos homines pro tempore inibi cohabitatores omnes in sua curte legaliter ante se vel suos missos distringere et rationabiliter quicquit inter eos contentionis emerserit diffinire, sicut diffiniendum esset ante nos vel nostrum missum seu palatinum comitem, cunctasque iam dicte ecclesie res cum omnibus hominibus ad eam pertinentibus vel aspicientibus sub tuicionis nostre deffensione, remota omnis iudiciarie potestatis omniumque hominum inquietudine, quieto ordine possidere et nostro fideliter parere imperio, et quicquid in prefate ecclesie rebus de illicitis condicionibus aut servitiis requirendis exigi poterit et teloneum ex omnibus eius villis in integrum eidem concedimus ecclesie, quatenus id perpetualiter pro nostre anime remedio nostrorumque parentum ad peragendum in eadem ecclesia dei servitium augmentum et suplementum fiat. Volumus preterea atque firmamus, ut ea, que ipse presul ipsi ecclesie sua acquisivit solertia, teloneumteloneum videlicet de villa que dicitur Galeatevillas, teloneum et de Nemenoniovillas, teloneum et piscarias tres fundatas in fluvio Ticino -- una que dicitur Sumbrascafisheries, altera que vocatur Niuiliolafisheries, tercia que nominatur Pianafisheries prope castrumcastle quod dicitur Sextumcastle cum omnibus que infra ipsum castrum et extra retinet -- et alias piscarias quattuor sitas in flumine Tanso in valle Ausule et teloneum de Cerroteloneum, firmiter teneat atque possideat, remota omnium hominum contradictione atque molestia. Si quis igitur hanc nostram auctoritatem quandoque violare temptaverit, centum libras auri optimipenalty componere cogatur, medietatem palatio nostrocamera regis et medietatem pretaxato episcopo vel suis successoribus.
Title: Novara, Archivio di Stato, Fondo manoscritti Biblioteca Civica di Novara, Pergamene, Isola San Giulio d’Orta, n. 48 (MGH DD H II, n. 306)
Document number: 1845
Author(s): Caterina Ciccopiedi (file creation on 2021-12-07); Beatrice Ferretti (last change on 2024-02-20)
Record source: Critical edition
Document type: Imperial/royal diploma
Document tradition: Copy
Fiscal property: No
Date: 1014
Topical date: Pavia
Date/period of redaction: 1450
Keywords: bishops, camera regis, castle, curtes, districtio, emperor/king, fisheries, gold, immunity, imperial/royal diploma, islands, lakes, mansi, mills, penalty, periodic markets, plebs, ports, riverbed, rivers, shores, teloneum, villas.
Editions and document summaries: MGH DD H II, n. 306, pp. 382-284.
Links: https://www.dmgh.de/mgh_dd_h_ii/index.htm#page/382/mode/1up
Commentary
Per quanto riguarda le due località situate sulle rive del Ticino ci è impossibile identificarle: anche Cavanna (1967), rinuncia all'identificazione dei luoghi citati nel passo limitandosi a esprimere un giudizio negativo (condivisibile) sull'identificazione di Camaracam con Cameri. Va rilevato che inserita fra le concessioni alla chiesa vescovile, c'è la donazione di tre mansi in Orta all'«ecclesia sancti Iulii»: pur considerandoli enti distinti, il re giudica la chiesa di San Giulio e la chiesa di Novara in rapporti così stretti da mettere a loro disposizione un solo diploma, da usare in comune.