Montecassino, Archivio Abbaziale, aula III, capsa XIV, n. 19

Title: Montecassino, Archivio Abbaziale, aula III, capsa XIV, n. 19
Document number: 4585
Author(s): Valerio De Angelis (file creation on 2023-08-31); Valerio De Angelis (last change on 2023-08-31)
Record source: Critical edition
Document type: Marquis’/ducal/princely diploma
Document tradition: Original
Fiscal property: Yes

Date: 1058 November 12

Show/hide in the text:

In nomine Domini Salvatoris nostri Iesu Christi Dei eterni. Richardusprinceps, vir gloriosus/vir sublimis, vir excellentissimus et Iordanesprinceps, vir gloriosus/vir sublimis divina ordinante providentia Capuani principesprinceps. Cum principali excellentia petitioni dilecti sui clementer faveat, igitur fidelium nostrorum presentium ac futurorum notum fieri volumus universitati quoniam interventuintercessory ac petitione Adenulfi filii quondam Gualeintercessory et Rofridiintercessory, child of filiichild of quondam domni Sergiivir gloriosus/vir sublimis, patricius Amalfitanorumcities olim gloriosivir gloriosus/vir sublimis patriciipatricius, tradimus, concedimus atque confirmamus monasteriomonasteries beatissimi Benedicti confessoris Christimonasteries quod situm est Monte castro Casino, ubi sanctissimum ac venerabile corpus eius humatum est, in quo nunc, Deo providente, domnus Desideriusabbots, personal rank reverentissimuspersonal rank abbasabbots preesse videtur, ad possessionem prefati monasterii et predicti abbatis eiusque successorum atque rectorum integras omnes res ac possessiones per subscriptas finesfines indicatas, qualiter inferius declarantur. Ob recordationem etiam et nostram eternaliter stabiliendam concessionem, traditionem atque confirmationem, hos nostre firmitatis apices pro amore omnipotentis Dei atque confessoris beatissimi Benedicti et redemptione animarum nostrarum fieri iussimus, quibus omnino sancimus et perpetualiter habendum mandamus ut amodo et semper ipsum prefatum venerabile monasterium Beati Benedicti confessoris Christi quod supra diximus situm est in Monte castro Casino et ipse domnus Desiderius venerabilis abbas eiusque successores et rectores secure, libere et quiete habeant et possideant integras omnes terras cultas vel incultaslanded possessions, montesmountains, colles ac planitiem, aquasrights of use on woods/pastures/waters aquarumque decursusrivers, rights of use on woods/pastures/waters, silvasforests, rights of use on woods/pastures/waters ac paludesmarshes/lagoons/tombolos cum omnibus illarum continentiis et pertinentiis per has finesfines: sicut incipit a fluviorivers qui dicitur Carnellusrivers et ascendit per aquamrivers que dicitur Bantrarivers usque in rivum Siccumrivers et qualiter ascendit per ipsum rivumrivers usque in furcam Sancti Martini et inde ascendit per serras et vadit in montemmountains qui dicitur Cisinomountains et inde qualiter vadit in pescum qui vocatur Corbarium et qualiter vadit per ipsas serras ad furcam que dicitur Plumbo et directe pergit ad lacumlakes qui vocatur Vitecusumlakes et inde vadit ad Aquam Fundatam et ascendit in montemmountains qui dicitur de Silemountains et quomodo vadit in caput aquerivers que dicitur Rapidusrivers et inde sicut ascendit in montemmountains qui vocatur Caballusmountains et vadit directe in montemmountains qui vocatur Rendenaria Maiormountains et inde per serras montium pervenit ad Redenariam Minorem et inde qualiter directe vadit per pedes montium qui vocantur Freselona et vadit in aquamrivers que dicitur Mellarinorivers et descendit per eandem aquam cum utrisque ripis et vadit in parietibus de Valneara et inde vadit per locum qui dicitur Anglone et inde ascendit ad furcam que dicitur Vallis Lucis et quomodo vadit per ipsas serras montium et descendit ad Petram Scriptam et inde ascendit ad serras montis qui dicitur Ordicosa et quomodo per serras montium vadit et pervenit ad pescora que dicitur Falconari et quomodo vadit per duos montes quorum unus Spinacius et alter Porcacius vocatur et inde qualiter ad criptas montismountains qui vocatur Cayramountains et pervenit ad petras super Aquam Vivolam et inde ascendit ad collem qui vocatur Gimbiruti et ascendit in Quirquitulum et descendit in fossatum iuxta Sanctum Damasum et vadit directe in silicem in loco qui dicitur Arcus de Giczoli et qualiter pergit ad lacumlakes qui dicitur Radeprandi et qualiter vadit in Farnitum et inde in rivumrivers qui dicitur Marocze et qualiter descendit in ipsum fluvium Carnellum et per eundem fluvium ascendit ad aquamrivers que dicitur Cosarivers et qualiter ascendit per serras montismountains qui dicitur Sancti Donatimountains et quomodo descendit super monticellos de Marrimountains et vadit ad ipsos pescos qui sunt in pede montismountains de Albamountains et qualiter vadit directe per Duos Leones et inde ascendit per serras super Casale et descendit per ipsum montem super Villas de Gariliano et inde vadit ad Criptam Imperatoris et descendit in fluviumrivers Garilianumrivers et sic per eundem fluvium ascendit usque ad priores fines; una cum integris omnibus castelliscastle, vicisvici, domibushouses, ecclesiischurches, molendinismills, aquisrivers, rights of use on woods/pastures/waters ceterisque omnibus que infra ipsas predictas fines habentur. Concedimus etiam et confirmamus eidem monasterio inclitum castellumcastle cum ipsa rocca que dicitur de Bantrafiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure, castle cum omnibus suis pertinentiis. Simul et concedimus et confirmamus ecclesiamfiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure, churches et castrumfiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure, castle quod dicitur Sancti Urbanifiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure, castle, churches cum omnibus que infra has finesfines continentur: prima fine in caput a loco ubi dicitur ad Columnelle, inde qualiter vadit in Sangrumrivers et qualiter directe descendit in Iuniperitum et qualiter ascendit in montem Longum et qualiter vadit in serram montis qui nominatur Acirum et qualiter vadit in serram montis qui dicitur Ianula et qualiter descendit in vallem que dicitur Bona et qualiter descendit in fossatum qui dicitur Landonis et qualiter directe descendit in aquas vivas in rivo Molli et quomodo vadit ipse rivus Mollis et transit in Memora et qualiter directe vadit in monumenta ad Ponticellum et quomodo vadit in ipsa iunctura de ribo Nigro in Melferivers et qualiter in fontanam de Casa Selberi et quomodo retornat ad Sanctum Martinum et qualiter vadit in ribum Nigrum et quomodo ascendit per eundem ribum in piscarola et qualiter vadit in Castelluzum et ascendit in fossam de Albeto et quomodo vadit in Civitellam et inde in Fossam Maiorem et qualiter vadit per Torrellam in Furcam de Rio et inde in Petram Guidorum et qualiter vadit per ipsas serras usque predictas Columnellas que est prior finis. Concedimus quoque et confirmamus predicto sancto monasterio castrumfiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure, castle quod dicitur Vicum Albumfiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure, castle cum omnibus rebus ac possessionibus que infra has finesfines habentur: prima fine est collis que dicitur de Brocco, inde qualiter vadit ad ecclesiam Sancti Viti et exinde in ipsum Carnellum et inde in plescum qui dicitur de Dominico et qualiter vadit in Caprarica et exinde in Fossa Maiore et qualiter revolvet ipse mons de Albeto in ipsam civitatem et descendit in locum qui dicitur Fossa de Gise et exinde descendit in ipsum Castelluczum et qualiter vadit in piscarolam becclam et inde sicut vadit in ribum Nigrum et qualiter per ipsum ribum vadit ad Roboriccum et inde ad ecclesiam Sancti Martini et pervenit in ipsum Pinum et inde in ribum de Sclavi et exinde sicut pervenit in ipsum Carnellum et abinde sicut vadit in predicto collem de Brocco, ubi est prima finis. Simul concedimus et confirmamus prefato monasterio integram decimam partempublic exactions de civitatecities que dicitur Atinecities, landed possessions, public exactions, sita in comitatocomitatus CominensiPLACE: comitatus; ESTATE: comitatus, cum integra decima parte de omnibus rebus ac possessionibus que exinde sacro nostro Palatio pertinetlanded possessions, fiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, iure proprietatis/pleno iure. Concedimus etiam et confirmamus predicto monasterio omnes res ac possessiones Magiperti quas ipse quondam optulit prefato monasterio per cartulam offertionisoffersio/donatio, sicut in ipsa carta continentur. Preterea concedimus et confirmamus ipso venerabili monasterio albeumriverbed fluminisrivers Carnellirivers, riverbed, shores, fiscal property, textual occurrence, object, function, redistributive, outflow, allocation to churches cum utrisque ripisshores qui circumdat insulamislands que fuit prefati Magiperti, que esse videtur in loco qui dicitur Limata, ubi est constructa ecclesiachurches in honore Sancti Mauriciichurches et iuxta ipsum albeum, ab ipsa insula in sursum passos centum, et sub ipsa similiter alios centum passussize cum ripis utrarumque partium. Concedimus quoque et confirmamus ut semper secura permaneat pars predicto monasterio, ut nullo adveniente tempore audeat ab eo tollere vel exigere aliquis boves vel plaustra aut caballum vel quodlibet peculium ad faciendum qualicumque servitium publicumKEYWORD: exemption; KEYWORD: cows; KEYWORD: overland transport; KEYWORD: horses; KEYWORD: animals; KEYWORD: public exactions. Concedimus etiam et confirmamus ub ubicumque terra ipsius prefati monasterii coniuncta est cum qualicumque aqua ex utraque parte dicentiam et potestatem habeat pars eius et in albeis et in ripis facere et habere omnem illorum utilitatem et necessitatem et omne edificium quod illi placuerit amodo et semperKEYWORD: tolls, rights of use on woods/pastures/waters, privileges; KEYWORD: riverbed; KEYWORD: shores. Preterea concedimus et confirmamus eidem venerabili monasterio cetera omnia quecumque sibi concessa et confirmata sunt per precepta vel scripta sigillata sive a pontificibuspopes sancte Romane Ecclesie sive ab imperatoribusemperor/king seu legibuslaw vel principibusprinceps antecessoribus nostris, simul et omnes res ac substantias quas possedit et possedet quibuscumque modis in tota LiguriaPLACE: curtes, landed possessions, gualdi; ESTATE: curtes, landed possessions, gualdi sive in aliis quibuscumque locis, insuper et omne censumcensus vel dationemdatium que pars eiusdem sacri monasterii tollere vel exigere debet de gualdogualdi et curtecurtes et terrislanded possessions sibi pertinentibus per totas ipsas Ligurias seu per alia quelibet loca. Concedimus quoque et confirmamus eidem venerabili monasterio ut amodo et semper potestatem et licentiam habeat pars eius quando voluerit mittere in lacum Patriensem duos lintres cum duabus paraturis ipsorum et quattuor hominibus causa piscationis ad suam utilitatem.KEYWORD: rights of use on woods/pastures/waters; KEYWORD: lakes; PLACE: lakes, fisheries, fish, fluvial transport, rights of use on woods/pastures/waters; KEYWORD: fluvial transport; KEYWORD: fisheries, fish; KEYWORD: coloni/tenants Hec igitur omnia prescripsi pro nostrarum salute animarum prefato venerabili monasterio concedimus et confirmamus per huius nostri precepti firmitatem ad possessionem eiusdem sacri monasterii et iam dicti abbati domni Desiderii eiusque omnium successorum abbatum sive rectorum iure quieto semper existendam et ad faciendum exinde quodcumque voluerint absque omni contrarietate vel molestastionem cuiuscumque comitis, castaldei, iudicis, sculdahis seu cuiuscumque hominum persone et partis nostre rei publice. Quod si quispiam mortalium huius nostri precepti concessionem et confirmationem quocumque modo violare presumpserit, sciat se compositurum auri optimi libras quattuor miliapenalty, medietatem nostro Palatio et medietatem prefato sancto monasterio, et post solutam penam hec nostra concessio atque confirmatio cum quibus continet firma permaneat in perpetuum. Ut autem hec nostra concessio atque confirmatio firmius credatur diligentiusque ab omnibus observetur, manu nostra inferius scripsimus et nostro sigillo iussimus insigniri. Signum domni Richardiprinceps, vir gloriosus/vir sublimis, vir excellentissimus excellentissimivir excellentissimus principis. RICCARDVS. Ex iussione prefate serenissime potestatis scriptum per manus Aldemariiwriter in anno primo principatus ipsius domni Richardi et domni Iordanis gloriosorumvir gloriosus/vir sublimis principum. Data pridie idus Nobembris.

Keywords: abbots, animals, castle, census, child of, churches, cities, coloni/tenants, comitatus, cows, curtes, datium, emperor/king, exemption, fines, fiscal property, fish, fisheries, fluvial transport, forests, function, gualdi, horses, houses, intercessory, islands, iure proprietatis/pleno iure, lakes, landed possessions, law, marshes/lagoons/tombolos, mills, monasteries, mountains, object, offersio/donatio, outflow, overland transport, patricius, penalty, personal rank, popes, princeps, privileges, public exactions, redistributive, rights of use on woods/pastures/waters, riverbed, rivers, shores, size, textual occurrence, tolls, vici, vir excellentissimus, vir gloriosus/vir sublimis.

Editions and document summaries: Gattola 1734, pp. 161-163; Leccisotti 1965, p. 131; RPD, III, n. 405, pp. 1142-1146 (source of the text reproduced here).

Commentary

La decima di Atina era stata ceduta nel 1040 da Guaimario IV, e non sembra configurarsi propriamente come una decima, giacchè quest'imposta sembra essere stata introdotta nel principato dai Normanni. Per la donazione di Guaimario: Gattola 1734, pp. 141-142. Sulle decime nel principato di Capua: Chalandon 1907, II, pp. 596-598; Boyd 1952, p. 230.

Il Registrum Petri diaconi (Montecassino, Archivio Abbaziale, Reg. 3) è un semplice cartulario compilato fra il 1131 e il 1133 dal bibliotecario di Montecassino, ultimo continuatore della Chronica monasterii Casinensis iniziata da Leone Ostiense, che copiò non soltanto privilegi pontifici e praecepta delle autorità laiche, ma anche oblationes quorumque fidelium, riprendendo in particolare i documenti riassunti nella cronaca: non mancano le falsificazioni, predisposte però dal suo illustre predecessore Leone. Risulta assai più corposo del Chronicon Sanctae Sophiae, sia per la maggiore importanza di Montecassino, sia perché Pietro inserisce circa 650 documenti privati.