Milano, Archivio di Stato, Museo Diplomatico, Pergamene-S.Benedetto, 219/81

Title: Milano, Archivio di Stato, Museo Diplomatico, Pergamene-S.Benedetto, 219/81
Document number: 5007
Author(s): Beatrice Ferretti (file creation on 2021-08-12); Beatrice Ferretti (last change on 2022-07-02)
Record source: Critical edition
Document type: Placitum/iudicatum
Document tradition: Copy
Fiscal property:
Provenance: Sanctus Benedictus inter Padum et Lironem; monasterium (San Benedetto Po; Mantova)

Date: 963 July 20
Topical date: Reggio Emilia
Date/period of redaction: XII

Show/hide in the text:

(S). Dum in Dei nomine sub urbecities, mother churches, local elites, boni viri/boni homines Regiocities in via publica ipsius loci, non multum longe ad castrocastle vel ecclesiechurches Sancti Prosperichurches, in iudicio resideret Ansprandusplacitum/iudicatum, witness, missus regis, sibling of, vassus of de loco Iuminianello et missusmissus regis domni Ottoniemperor/king gloriossissimo imperatoriemperor/king augusti ab eo directus ad singulorum hominum iusticias faciendas ac deliberandas, residentibus cum eum Ansprandusplacitum/iudicatum, witness, judge, Deodatusplacitum/iudicatum, witness, judge, Eribertusplacitum/iudicatum, witness, judge, Ursoplacitum/iudicatum, commutatio, writer, witness, notary, judge, advocatus of other public authorities, Teuzoplacitum/iudicatum, witness, judge, Adelbertusplacitum/iudicatum, witness, judge iudicesjudge domni imperatori ac regi, Tetbaldusplacitum/iudicatum, witness, vassus of filius quondam Luponi de Gurgo, Vuidoplacitum/iudicatum, witness filius quondam Adelberti de Baniolo, Rodepertus Sico filius quondam Alerri de loco Runa, Vualbertusplacitum/iudicatum, witness, vassus of filius item Vualberti de Bismanto, Gariardus filius quondam Azoni, Liuzo filius quondam Sigefredi de Fregnana, Aldevertusplacitum/iudicatum, witness, sibling of, vassus of de superasscripto loco Iuminianello, Davit, Rotlandus qui et Rozo de super[asscripto] l[oco ...] et reliqui plures. Ibique eorum presencia veniens Adelbertus qui et Attoplacitum/iudicatum, commutatio, islands, curtes, areas, landed possessions, forests, fisheries, cereals, wine, count, lombard, child of, dominus/senior of comescount filius quondam Sigifredilombard, parent of et ostensit ibi noticiaplacitum/iudicatum una et ea legere fecerunt, ubi continebatur in ea ab ordine per omnia ita sicut hic subter legitur:

«(S.) Dum in Dei nomine civitate Regio in domopalatium ipsius sancte Regensis ecclesieplacitum/iudicatum, palatium, laubia/topia, mother churches, bishops, in sala propria ipsius domui in laubialaubia/topia maiore ipsius [sale in iudicio resed]isset Vuarmundus iudex et missus domni imperatoris per data licencia domni Ermenaldiplacitum/iudicatum, mother churches, bishops episcopibishops ipsius episcopiomother churches singulorum hominum iusticias faciendas ac deliberandas, residentibus cum eo predictus Ermenaldus episcopus, Albericuschild of, vassus of filius bone memorie Rain[eriicount comite vas]sus domni imperatoris, Giselbertusplacitum/iudicatum, witness, judge, Roschildus qui et Rozoplacitum/iudicatum, judge, Aribertusplacitum/iudicatum, witness, judge, Teuzo, Iohannesplacitum/iudicatum, judge, Adelbertus iudices domni imperatoris, Caususplacitum/iudicatum, witness, notary, Bernoplacitum/iudicatum, notary, Ansefreplacitum/iudicatum, notary, Iohannesplacitum/iudicatum, notary notariinotary eiusdem comitatucomitatus, Bosoplacitum/iudicatum, vassus of, Vuarmundusplacitum/iudicatum, vassus of, Tetbaldus, Framsitplacitum/iudicatum, vassus of, Vualteriusplacitum/iudicatum, vassus of, Gausbertusplacitum/iudicatum, vassus of, Elinusplacitum/iudicatum, vassus of, Gaithulfusplacitum/iudicatum, vassus of, Stephanusplacitum/iudicatum, vassus of, Rodericusplacitum/iudicatum, vassus of, Vernoplacitum/iudicatum, vassus of, Gezoplacitum/iudicatum, vassus of, Vuatpertus, Ansprandus, Ildevertus germanis, Manfredusplacitum/iudicatum, vassus of, Sigifredusplacitum/iudicatum, vassus of, Anselmusplacitum/iudicatum, vassus of, Girardusplacitum/iudicatum, vassus of vasallivassus of Adelberti qui Atto comes et reliqui plures. Ibique eorum veniens presencia Adelbertus qui et Atto comes bone memorie Sigifredi filius et ostensit ibi cartula una commutacionis ubi continebatur in eam ab ordine sicut hic subter legitur:

«(S.) In nomine domini Dei et salvatoris nostri Iesu Christi. Berengariusemperor/king et Adelbertusemperor/king filius eius gratia Dei [reges, anno regni eorum undecimo, octavo] kalendas septembris, indicione quarta. Commutaciocommutatio bone fidei noscitur esse contractum ut vicem empcionis optineant firmita[tem eodemque nexu obligant contrahentes.] Placuit itaque bona voluntate convenit inter Martinuscommutatio, archpriests, prevosts, collegiate churches presbiterpriests et prepositusprevosts canonice Sancte Marie et Sancti MichaelisJURIDICAL PERSON: commutatio, islands, curtes, areas, landed possessions, forests, fisheries, cereals, wine, mother churches, collegiate churches, prevosts; KEYWORD: collegiate churches sita Regio quod [una per consensum et auctoritatem fratrum] seniorum cannonicorum ipsius ecclesie, et inter Adelbertus qui et Atto filius bone memorie Sigifredi de comitatu LucensiESTATE: comitatus; PLACE: comitatus qui profitebatur [nacione sua lege vivere] Longuobardorumlombard, ut in Dei nomine inter se commutare debeant sicut a presenti dederunt ac tradiderunt vicissim sibi unus alteri in commutacionis nomine. [In primis ipse namque Martinus] archipresbiterarchpriests et prepositus eidem Adelberti dedit et tradidit ad eius iure et proprietatem habendum, hoc sunt rebus illis territoriis omnibus iuris ipsius [canonice Sancte] Marie et Sancti Michaelis quibus rebus ipsis esse videntur in loco qui dicitur insula MauritulaPLACE: commutatio, islands, landed possessions, forests, cereals, wine; KEYWORD: islands seu insula Sancti Benedicticommutatio, islands, landed possessions, forests, fisheries, cereals, wine, castle prope fluviorivers Padirivers ubi [castrumcastle inibi con]structum vel edifficatum fuit seu cum pisscacionibusfisheries ipsius loci seu insula Gurgo Pedangnolocommutatio, islands, landed possessions, forests, cereals, wine cum suorum pertinenciis; et sunt rebus ipsis per [mensura et racionem] ad pertica legittima de pedes duodecim mensurata inter sediminas et areislanded possessions ubi viteswine super estant seu terris arabiliscereals modia quadraginta, silvis et [busscalibusforests modia] mille sexaginta; cui fines decernitur ad ipsis rebus: da una parte da mane de alia parte da sera sancte Mantuanense ecclesieJURIDICAL PERSON: mother churches; PLACE: mother churches, da [tercia parte da medio die] tenente in fluvio Pado, da quarta parte de subto fluvio Largionerivers, quod si alie sunt affines. Quidem et ad invicem recepit iam [dictus Martinus archi]presbiter et prepositus ampliorata et meliorata causa sicut lex continet ab eodem Adelbertus ad partem predicte cannonice, id sunt rebus illis iuris [predicti Adelberti quibus] ipsis rebus esse videntur in comitatu Regense fines designate ChruxtumESTATE: fines; KEYWORD: fines et fluvio Quarismorivers et fluvio Rodanorivers et fluvio [Baniolorivers et in loco] qui dicitur Grasitoforests silva que dicitur Mantuanacommutatio, forests et sunt rebus ipsis ad super ascripta mensura illis rebus in suprascripta civitate Regio modia qu[attor, et illis] rebus foris ipsa civitate in loco Rosolanicommutatio, landed possessions, cereals, wine, hay/fodder et in loco villa Irculicommutatio, landed possessions, cereals, wine, hay/fodder inter sediminas et areis ubi vites super estant seu terris arabilis [et pratishay/fodder modia] triginta; et illis aliis rebus in locis et fundoareas Reslacoviocommutatio, areas, landed possessions, forests, Paradisocommutatio, areas, landed possessions, forests seu Viriliolocommutatio, areas, landed possessions, forests et curte que dicitur VualangiESTATE: commutatio, curtes, landed possessions, forests; KEYWORD: curtes vel ubicumque [per locis infra prenominatis] finis per mensura legitima modia centumnonaginta, terrislanded possessions cum silvis et buscalibus modia milletriginta; preter anteposuerit [ipse Adelbertus rebus illis quod eidem] Adelberti per cartulam advenerunt de Iohanniscartula et Manfredocartula, quod eorum canonicis nec dedit nec tradidit, nam illis aliis omnibus rebus [qualiter supra legitur. Que autem] iam dictis rebus superius nominatis in super asscriptis locis cum suarum pertinenciis sicut mensura legitur et fines decernitur una cum [accessionibus et ingresoras earum] seu cum superioribus et inferioribus suis sibi uni alteri commutacionis nomine dederunt vel tradiderunt ad habendum, tenendum, possidendum, facie[ndum exinde unusquis]quis de quo receperint tam ipsis quamque et successores vel heredes legaliter proprietario iure quicquid voluerint aut previderint sine uni al[teri contradicione;] et spoponderunt inter se quos dederunt ab omni contradicente homine defensare. Quidem autem sicut ordo legis poposscit et ad hanc pre[videndam commu]tacionem accesserunt super iam dictis rebus predictus Martinus archipresbiter et prepositus seu Grasulfuscommutatio, witness, missus, deacons et Berneriuscommutatio, witness, missus, deacons diaconideacons et ordinarii ip[sius canno]nice una cum Andreascommutatio, witness, missus, missus regis, priests presbiter missus domni Berengarii gloriosi[ssi]mi regimissus regis seu cum viri bonos homines estimatoreslocal elites, boni viri/boni homines qui estimaverint [...], quorum nomina sunt Vuibertuscommutatio, witness, local elites, boni viri/boni homines de loco Baniolo et Richardocommutatio, witness, local elites, boni viri/boni homines de loco Canole atque Artalduscommutatio, witness, local elites, boni viri/boni homines de civitate Regio, quibus omnibus estiman[tibus] comparuit et estimaverunt ut ampliorata et meliorata causa reciperet predictus Martinus archipresbiter et prepositus ad parte predicte [canno]nice ab eodem Adelberto quam ei daret et hec commutacionis nomine fieri posse. De quibus et pena inter se posuerunt ut quis [ex ipsis] vel successoribus aut heredibus se de hac commutacionis nomine removere aut eas per quovis ingenium infringere con[averit ...]is quos inter se dederint non defensaverint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur, tunc [componat pars] parti fidem servanti pena duplis rebus ipsis de quo egerint sicut pro tempore fuerint melioratis aut valuerint [sub estimacione] in consimilibus locis cum stipulacione subnixa. Unde due commutacionis nomine scripte sunt. Actum Regio [feliciter]. + Ego Martinus archipresbiter et prepositus in hac commutacione a me facta subscripsi. + Ego Bernerius [diaconus et missusmissus] qui supra ipsas res accessi et previdi ut supra subscripsi. + Ego Aribaldocommutatio, witness, deacons diaconus subscripsi. + Ego Iohannescommutatio, witness, deacons diaconus [subscripsi]. + Ego Constantinuscommutatio, witness, archdeacons archidiaconusarchdeacons subscripsi. + Ego Grasulfus diaconus missus qui super ipsas res accessi et previdi ut supra manu mea subscripsi. + Ego Iohannescommutatio, witness, priests presbiter. + Ego Andreas presbiter et missus qui super ipsis rebus accesi et previdi ut supra subscripsi. + Ego Iohannescommutatio, witness, deacons diaconus subscripsi. + Ego Adelbertuscommutatio, witness, subdeacons subdiaconussubdeacons subscripsi. + Ego Martinuscommutatio, witness, priests presbiter manu mea subscripsi. + Ego Selpranduscommutatio, witness, priests presbiter subscripsi. Ego Normannuscommutatio, witness, subdeacons subd[iaconus] subscripsi. Signum manibus Vuiberti et Richardi seu Artaldi qui super ipsiis res accesserunt et previderunt atque estimaverunt ut supra. Signum manibus Cristianicommutatio, witness et Iohannicommutatio, witness seu Petronicommutatio, witness de civitate Regio testeswitness. Signum manibus Iohanni qui dicitur Gundicliocommutatio, witness, roman et Ansel [...] homini Romaniroman testes. + Scripsi ego Urso notarius et iudex domno regi post traditam complevi et dedi.».

Cartula ipsa commutacionis ostensa et ab ordine lecta, interrogatus est ipse Adelbertus comes qui et Atto pro quid cartula commutacionis ipsa ostenderet, qui dixit: «Vere ideo cartula ipsa commutacionis ibi vestri ostensi presencia, ut ne quislibet homo dicere possit exinde aliquid adversus me, quos ego eam silens aut occulta vel conludiosa habuissem vel detinuissem, et nunc casis et rebus ipsis que sunt in locas et fundas insola que dicitur Moricula atque insula Sancti Benedicti prope f1uvio Padi quod in ista commutacionis cartula legitur ad meam habeo etdeteneo proprietatem; et si quislibet homo adversus me exinde aliqui dicere vult, paratus sum cum ipsa cartula commutacionis in racione standum et legitime finem percipiendum, et quod plus est quero ut dicat iste domnus Ermenaldus et Martinus archipresbiter et prepositus canonice ipsius episcopio et Ursus iudex eorum et ipsius episcopio seu cannonice avocatusadvocatus of other public authorities, qui hic ad presens sunt, si cartula ipsa commutacionis bona et verax est vel si ipse Martinus archipresbiter et prepositus eam fieri rogavit et manu sua propria firmasset, vel si casis et rebus ipsis quod ista commutacionis cartula legitur mihi contradicere aut subtrahere querunt an non». Qui et ipsis Ermenaldus episcopus et Martinus archipresbiter et prepositus ipsius cannonice et Ursus iudex eorum et ipsius episcopio et canonice advocatus unianimiter dixerunt et professi sunt: «Cartula ipsa commutacionis, quam tu hic ostensisti, bona et verax est et ego Martinus archipresbiter et prepositus eam fieri et firmare rogavi et manu mea propria firmavi, et casis et rebus ipsis quod in ista legitur commutacionis cartula pro illis casis et rebus, quas tu Adelbertus comes ad vicem pro illis casis et rebus ad partem predicte canonice commutacionis cartula dedistis, que sunt in locas et fundas Crhuxto et fluvio Quarismo et fluvio Rodano et fluvio Baniolo et in loco qui dicitur Grasito silva que dicitur Mantuana, et a nobis datis et consignatis et adinpletis habetis iusta ista commutacionis cartula et casis et rebus ipsis quas tu Adelbertus comes da nos recepistis iusta istam commutacionis cartulam tuis propriis cum lege esse debent et nobis da parte iam dicto episcopio seu da parte predicte canonice ad habendurn nec requirendum nichil pertinet nec pertinere debet cum lege, pro eo quod exinde nullum scriptum nullam firrnitatem nullamque racionem inde non habuimus nec habemus neque habere vel invenire possumus da parte iam dicto episcopio seu cannonice per quam tibi casis et rebus ipsis quas tu Adelbertus qui et Atto comes da parte iam diete cannonice per istam commutacionis cartulam de nos recepisti contradicere aut subtrahere possumus, set ut diximus, tuis propriis cum lege esse debent». Is peractis et manifestacio ut supra facta, rectum eorum omnibus quorum supra iudicum et auditoribus paruit esse, et iudicaverunt ut iusta eorum altercacionem et eorum domni Ermenaldi episcopi et Martini archipresbitero et prepositus ipsius cannonice seu Ursoni iudici et advocatori professione et rnanifestacione ipse Adelbertus qui et Atto comes casis et rebus ipsis, quibus sunt positis in locas et fundas insola Moricula seu insola Sancti Benedicti prope fluvio Padi seu insula Gurgo Pedanno cum suarum ad suam proprietatem habeat et detinere deberet, et ipse domnus Ermenaldus episcopus et prepositus seu Ursus iudex eorum advocatus seu pars iam dicto episcopio et canonice manerent da pars iam dicto episcopio et cannonice inde taciti et contempti. Et in eo modo finita est causa. Et hanc noticiam pro securitate eidem Adelberti comes qui et Atto fieri ammonuerunt. Quidem et ego Anianinusplacitum/iudicatum, writer, notary, judge notarius et iudex domni imperatoris ac regi ex iussione suprascripto misso et iudicum amonicione scripsi. Anno imperii domni Ottoniemperor/king gratia Dei et item Ottoni gratia Dei rexemperor/king filio eius Deo propicio hic in Italia primo, quinto die mensis iulii indicione quinta. + Signum manus suprascripto Vuarmundi qui ut supra missus fui interfui. Giselbertus iudex Sacri Palacii interfui. Urso iudex domni imperatoris ac regi interfui. Eribertus iudex Sacri Palacii interfui. Teuzo iudex Sacri Palacii interfui. Berno notarius interfui.».

Noticia ista ab ordine relecta, interrogatus est ipse Adelbertus comes ab ipsis iudicis et auditores pro qua causa ibi eodem iudicio ostenderet noticia, qui dixit: «Vero pro ideo supra istam meam ostensit noticia, ut ne quislibet homo dicere possit quod ego ea silens aut occulta vel conludiosa habuissem vel detinuissem, et insolas ipsas qui dicitur Sancti Benedicti, que vocatur Arcamoritula et Gurgo Petangnolo, que sunt inter fluvio Pado et Largione ad iam dicta mensura que in ea legitur, nunc ad meam habeo et deteneo proprietatem, et si quislibet homo adversus me aliquid dicere vult, ecce me paratus sum istam meam noticia vestris quibus supra missus et iudicum presencia in racione standum et legitime finiendum; et quod plus est quero ut dicat ista Regingardaplacitum/iudicatum, monasteries, abbesses abbatissaabbesses monasterio qui est ad honore beate Dei genitricis virginis Marie, situm infra civitate Papia, qui dicitur DeodoteJURIDICAL PERSON: monasteries; KEYWORD: monasteries, seu iste Daibertusplacitum/iudicatum, notary, advocatus, monasteries notarius domni imperatori ac regi et avocatori ipsius monasterii, qui hic ad presens sunt, si noticia ista bona et verax est vel si insolas ipsas Arcamoritula et Gurgo Petangnolo et insola qui dicitur Sancti Benedecti, ad iam dicta mensura que in ista mea legitur noticia, mihi Adelberti comes contradicere aut subtrahere velint, tam de suarum parte quamque et de pars ipsius monasterii an non». Qui et ipsis Regingarda et Daibertus notarius eius advocato ei ipsius monasterii professi dixerunt et manifesti sunt: «Vere noticia ipsa, quas tu Adelbertus comes hic ostensisti, bona et verax est, et insolas ipsas Accamoritula et Gurgo Pedangnolo et insola que dicitur Sancti Benedicti, que est inter fluvio Pado et Largione, ad iam dicta mensura que in ea legitur noticia tibi Adelberti comes non contradiximus nec contradicimus, set nec contradicere querimus da nostra parte nec da pars ipsi monasterio, quia legibus non possumus, eo quod tuis Adelberti comes propria sunt et legibus esse debet, et nichil nobis nec pars ipsius monasterii ad habendum pertinet nec requirendum cum lege, set ut diximus tuas proprias cum legibus esse debent». Is actis et manifestacio ut supra facta rectum omnibus eorum quorum supra iudicum et auditores paruit esse et iudicaverunt ut iusta eorum altercacione ut iam dictas insolas Arcamoritula et Gurgo Pedangnolo et insula que dicitur Sancti Benedicti ipse Adelbertus comes ad suam haberet et detinere deberet proprietatem, et iam dictis Regingarda abbatissa et Daibertus notarius et advocatus manerent tam da suorum parte quam et de pars ipsius monasterii sibi omnis tempore taciti et contenti. Et in eo modo finita est causa. Et hanc noticiam taliter actam eam pro securitate eidem Adelberti comes fieri ammonuerunt. Quidem et ego Sadelbertusplacitum/iudicatum, writer, notary notarius domni imperatori ac regi ex iussione suprascripti Ansprandi missus et iudicum ammonicione scripsi. Anno domni Ottoni imperatori augusti et item Ottoni filio eius gracia Dei rex, anno regni eius tercio, terciodecimo kalendas augusti, indicione sesta. Signum manum suprascripti Ansprandi missus qui ut supra interfuit. Anprandus iudex domni imperatori ac regi interfui. Deodatus iudex domni imperatori ac regi interfui. Eribertus iudex domni imperatori ac regi interfui. Teuzo iudex Sacri Palacii interfui. Adelbertus iudex domni imperatori ac regi interfui. Signum manibus suprascriptorum Tetbaldi et Vuidoni et Roperti Sicii, Vualberti atque Gariardi qui ut supra interfuerunt. Signum manibus suprascriptorum Liuzoni et Oldeverti seu David atque Rolandi qui ut supra interfuerunt. Urso iudex interfui. (S.) Ego Teuzoplacitum/iudicatum, commutatio, copyist, notary notarius autenticum huius exempli vidi legi et sic ibi continebatur qualiter superius legitur preter litteras vel minus hoc exemplum manibus meis exmplavi.

Keywords: abbesses, advocatus of other public authorities, archdeacons, archpriests, areas, bishops, boni viri/boni homines, castle, cereals, churches, cities, collegiate churches, commutatio, count, curtes, deacons, emperor/king, fines, fisheries, forests, hay/fodder, islands, judge, landed possessions, laubia/topia, local elites, lombard, missus, missus regis, monasteries, mother churches, notary, palatium, placitum/iudicatum, prevosts, priests, rivers, roman, subdeacons, vassus of, wine, witness.

Editions and document summaries: CDP I n. 7, pp. 73-76; Manaresi II/1 n. 151, pp. 34-36.

Bibliography: Bertolini 1960; Fumagalli 1971; Rinaldi 2003.

Commentary

Il documento fa parte di un corpus di una dozzina di pergamene, riguardanti le acquisizioni basso padane di Adalberto Atto e conservate originariamente dal monastero di Polirone, sorto per iniziativa del figlio di Adalberto Atto, Tedaldo. In un momento di riordinamento archivistico da collocarsi tra la fine dell’XI secolo e il XII, il cenobio creò questo dossier, che cronologicamente testimonia di atti precedenti alla sua fondazione, perché i beni lì attestati costituivano la sede e il primo nucleo fondiario dell’ente stesso. Nel corso del placito in questione fu sottoposta alla pratica dell’ostensio cartae la notitia iudicati del 962 luglio 5 (CDP I n. 3, pp. 58-61), che a sua volta corrobora secondo lo stesso procedimento la permuta del 961 agosto 25 (CDP I n. 1, pp. 51-55). La notitia iudicati in esame riporta quindi, per esteso, il testo dei due documenti del 961 agosto 25 e del 962 luglio 5 (le varianti riportate, nel complesso poco significative, si possono leggere nell’edizione del Manaresi). La pergamena, in seguito alla soppressione napoleonica del monastero di Polirone, è conservata presso l’Archivio di Stato di Milano. Si tratta di una copia realizzata nel XII secolo, autenticata dal notaio Teuzo, prodotta verosimilmente presso il monastero di Polirone (Rinaldi 2003).

Nell’alto Medioevo, il sito in cui tuttora sorge il monastero di Polirone era una zona paludosa, composta da “isole” di terra e corsi d’acqua, oggi per lo più bonificati: il Po, tra Brescello e Ostiglia, passava più a sud del fiume attuale, mentre quello che oggi è il Po era il letto di un fiume minore, il Lirone, oggi scomparso. All’altezza di Governolo il Lirone riceveva l’acqua del Mincio, per poi confluire nel Po presso Sustinente. Una rete di corsi d’acqua minori, ma comunque navigabili, collegava Po e Lirone, creando le pseudoisole Mauritola – altrove chiamata anche Arcamoricula, o Arcamoretule, – San Benedetto e Gurgo Pedagnolo, menzionate nel documenti del X secolo (vd. Calzolari 1998, dove a p. 4 si trova una proposta di ricostruzione cartografica dell’idrografia della zona).

Il placito è presieduto, in qualità di messo imperiale, da Ansprando da Geminianello, vassallo di Adalberto Atto (cfr. CDP I n. 3, pp. 58-62 – lo stesso è presente anche in: CDP I n. 4, pp. 63-66; n. 5, pp. 67-70; n. 6, pp. 70-73; n. 10, pp. 83-87). Tra gli astanti è menzionato anche suo fratello, Ildeverto. Sono presenti anche altri noti vassalli canossani: Tetbaldus da Gorgo (vd. Fumagalli 1973, pp. 149-155, 158-165; cfr. CDP I n. 2, pp. 55-58 e n. 3, pp. 58-62), Vualbertus da Bismantova (cfr. CDP n. 4, pp. 63-66; n. 5, pp. 67-70 e n. 12, pp. 92-94; la Rinaldi lo identifica con il Vuatpertus elencato tra i vassalli di Adalberto Atto nella notitia iudicati del 962 luglio 5 – CDP I n. 3, pp. 58-62) e Davit, figlio di Giselberto, a sua volta probabile figlio del conte reggiano Ragimundo (vd. Fumagalli 1971, p. 63 e Fumagalli 1973, pp. 139-144; cfr. CDP I n. 12, pp. 92-94). Per la collocazione, ipotetica, dei beni ceduti da Adalberto Atto, si veda Fumagalli 1971, pp. 5-6.


EpiDoc XML file