Milano, Archivio di Stato, Museo Diplomatico, 256/124

Title: Milano, Archivio di Stato, Museo Diplomatico, 256/124
Document number: 5011
Author(s): Beatrice Ferretti (file creation on 2021-09-03); Beatrice Ferretti (last change on 2022-07-08)
Record source: Critical edition
Document type: Placitum/iudicatum
Document tradition: Copy
Fiscal property: No
Provenance: Sanctus Benedictus inter Padum et Lironem; monasterium (San Benedetto Po; Mantova)

Date: 976 July 23
Topical date: Castel Venzago (Brescia)
Date/period of redaction: XII

Show/hide in the text:

(S.) Dum in Dei nomine, villa VenzagoPLACE: villas; ESTATE: placitum/iudicatum, villas, curtes; KEYWORD: villas comitatu MantuenseESTATE: comitatus; KEYWORD: comitatus, in curtecurtes propria Ermenperti de ipso loco, per eius data licentia in iudicio resideret Walpertusplacitum/iudicatum, witness, judge, missus regis iudexjudge et missusmissus regis domni imperatoris iustitiam faciendam ac deliberandam, residentibus cum eo Astulfusplacitum/iudicatum, witness, judge, Adelmusplacitum/iudicatum, witness, judge, Lanfrancusplacitum/iudicatum, witness, judge, Ginulfusplacitum/iudicatum, witness, judge, Giselbertusplacitum/iudicatum, witness, judge, Giselmundusplacitum/iudicatum, witness, judge, Walpertusplacitum/iudicatum, witness, judge et Manipertusplacitum/iudicatum, witness, judge iudices Sacri Palatii et reliqui plures. Ibique in eorum veniens presentia Adelbertus qui et Attoplacitum/iudicatum, venditio, curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, landed possessions, forests, cereals, wine, hay/fodder, castle, count, cells/hermitages, child of comescount filius bone memorie Sigefrediparent of et ostensa ibi cartula una vendicionisvenditio ubi continebatur in ea ab ordine sicut subter legitur:

«In nomine domini Dei et salvatoris nostri Iesu Christi. Ottoemperor/king gratia Dei imperatoremperor/king augustus, anno imperi eius nono, duodecimo kalendas augusti, indicione quarta. Constat nos Rodoinus qui et Rozovenditio, witness, curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, landed possessions, forests, cereals, wine, hay/fodder, castle, cells/hermitages, lombard, marriage, child of, sibling of filius bone memorie Lambertilombard, parent of de loco Aquafrigidacastle et Wadelbergavenditio, witness, curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, landed possessions, forests, cereals, wine, hay/fodder, castle, cells/hermitages, lombard, marriage, child of filia quondam Garibaldilombard, parent of iugalibusmarriage, seu item Garibaldusplacitum/iudicatum, venditio, witness, curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, landed possessions, forests, cereals, wine, hay/fodder, castle, cells/hermitages, lombard, marriage, child of, sibling of germanus ipsius Rodoini et Suana quae et Suanildavenditio, witness, curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, landed possessions, forests, cereals, wine, hay/fodder, castle, cells/hermitages, roman, marriage, child of iugalibus filia quondam Ardebertiroman, parent of, qui professi sumus nos germanis et Wadelberga ex nacione nostra lege vivere Longobardorumlombard, et ego Suana quae professa sum lege vivere Romanaroman, ipsos namque viros et mundoaldos nostros nobis suprascripte femine consentientes et subter confirmantes, et iuxta legem Longobardorum una cum notitia de propinquioribus parentibus nostris qui sunt Waldeberge, hii sunt Umbertusvenditio, witness, lombard, kin of, child of filius Adhelbertiparent of et Auprandusvenditio, witness, lombard, kin of, child of filius Tunibertiparent of, seu Odelricusvenditio, witness, lombard, kin of, et ego quae supra Suana una cum notitia de propinquioribus parentibus meis, hii sunt Liutefredusvenditio, witness, roman, cousin of consobrinuscousin of meus et Ugovenditio, witness, roman, nephew/niece of, sibling of et Widovenditio, witness, roman, nephew/niece of, sibling of germanisibling of et nepotisnephew/niece of meis, in quorum presentia vel testium certam facimus professionem quod nulla nos pati violentiam a quoquam homine nec ab ipsis iugalibus nostris, nisi nostra bona et spontanea voluntate, accepissemus nos ipsis omnes iugalibus communiter sicuti in presentia testium accepimus ad te Adhelbertus qui et Atto comes, filius bone memor[ie] Sigifredi, argenti denarios bonos libras centumprice, finitum pretium pro cortem unam domuicoltilemcurtes, domuscultae iuris nostri quam habere visi sumus super f[l]uviumPLACE: rivers; KEYWORD: rivers Padi in loco et fundofundi MarmorioloESTATE: venditio, curtes, domuscultae, casae/cassinae massaricie, landed possessions, forests, cereals, wine, hay/fodder, castle, cells/hermitages; PLACE: curtes, castle, cells/hermitages cum castrocastle inibi constructo et capellacells/hermitages inibi edificata in honore sancte Margaritecells/hermitages, seu casis masericiiscasae/cassinae massaricie et omnibus rebus ad eandem curtem et castrum et capellam pertinentibus; quod est curtem ipsam domuicoltilem cum predicto castro et capella seu casis massariciis et omnibus rebus ad eos pertinentibus per mensuram iustam inter areis, castrum et ex ea capella sunt iuges quattuor, de sediminaslanded possessions et vineiswine cum areislanded possessions suarum sunt iuges quindecim, de terris arabiliscereals et pratishay/fodder sunt iuges quadraginta, de silvisforests cum areis suarum et gerbishay/fodder iuges triginta. Simulque vendimus nos qui supra Rodoinus et Vuadelberga iugalibus seu Garibaldus et Suana itemque iugalibus tibi qui supra Adhelberti comiti per hanc cartulam et pro eodem pretio, id sunt omnibus rebus illis similque iuris nostris iugalibus quam habere visi sumus ubi Runco de Rolando diciturvenditio, landed possessions, forests, cereals, hay/fodder, iacente super f[l]uvium Padi non longe a castro Pigoniacacastle et in loco Campedellovenditio, landed possessions, cereals, hay/fodder quod est iuxta fluvium Olliumrivers; predictis rebus in suprascripto loco ubi Runco de Rolando dicitur sunt per mensura iusta de terris arabilis et gerbis seu silvis cum areis suarum iuges duocenti, suprascriptis rebus in predicto loco Campedello sunt per mensura iusta de terris arabilis et gerbis seu silvis cum areis suarum iuges centum. Et si amplius de nostro quam supra iugalibus iuris de suprascripta curte et castro seu capella et de predictis rebus sicut supra legitur inventum fuerit, quam ut supra mensura legitur, per hanc cartulam et pro eodem pretio in tua conscripti Adhelberti comitis et de tuis heredibus persistat potestate proprietario iure ut dictum est, tam predictam curtem domuicultilem in suprascripto loco Marmirolo cum predicto castro et capella inibi edificata seu iam dictis casis masariciis et omnibus rebus ad eam pertinentibus, et suprascriptis rebus in locas et fundas ubi Runco de Rolando dicitur et in predicto loco Campedello, tam terris arabilis et gerbis, pratis, pascuishay/fodder, animals, silvis maioribus ac stallariisforests, rivis, rupinis ac paludibusmarshes/lagoons/tombolos, cultis et incultis, divisis et indivisis, una cum finibus, terminibus, accessionibus et usibus aquarumrights of use on woods/pastures/waters aquarumque ductibuscanals, et cum omni iure adiacentiis et pertinentiis earum rerum per locas et vocabulas ad ipsam curtem et castrum seu capellam et predictis casis et rebus pertinentibus omnia in integrum. Quod autem suprascriptam curtem domuicultilem in suprascripto loco et fundo Marmirolo cum predicto castro et iam diecta capella inibi edificata in honore sancte Margante cum areis suarum et cum iam dictis casis massericiis ad eam pertinentibus, quod predictis rebus in loco ubi Runco de Rolando dicitur et in iam dicto Campedello iuris nostris iugalibus superius nominatis, una cum accessionibus et ingressoras earum seu cum superioribus et inferioribus earum qualiter supra mensura et est comprehensa in integrum, ab hac die tibi conscripti Adhelperti comiti pro suprascripto pretio vendimus tradimus et mancipamus, nulli alii venditis, donatis, obnoxiatis, alienatis vel traditis nisi tibi, et facias exinde a presenti die tu et heredibus tuis iure proprietario nomine quicquit volueritis sine omni nostra quem supra iugales et heredum nostrorum contradicione. Quidem et spondimus atque promittimus nos ipsi Rodoinus et Vuadeberga iugales seu Garibaldus et Suana quae et Suanilda itemque iugales una cum nostris heredibus tibi conscripti Adhelberti comiti tuisque heredibus aut cui vos dederitis vel habere statueritis suprascriptam cortem domuicultilem cum predicto castro et iam dicta capella in iam dicto loco Marmoriolo seu supradictis casis massericiis et omnibus rebus ad eam pertinentibus, cum predictis rebus in iam dicto loco ubi Runco Rolandi dicitur et in predicto loco Campedello qualiter supra legitur in integrum ab omni homine defensare; quod si defendere non potuerimus aut si vobis exinde aliquid per quodvis ingenium subtrahere quesierimus, tunc in duplumpenalty suprascripta vendita restituamus sicut pro tempore fuerit meliorata aut valuerit sub estimatione in consimiles locas. Et nec michi conscripte Suane quae et Suanilde liceat ullo tempore nolle quod volui sed quod a me semel factum vel conscriptum est, sub iusiurandum inviolabiliter conservare promitto cum stipulatione subnixa. Et nichil nobis iugalibus ex ipso pretio aliquit redebere diximus. Actum castro Aquafrigida feliciter. Signum ++ manibus suprascriptorum Rodoini qui et Rozoni seu Vuadelberge iugalibus qui hanc cartulam venditionis fieri rogaverunt et suprascriptum pretium acceperunt, et ipse Rodoinus consentiente eidem Vuadelberge conuigi sue ut supra. Ego Garibaldus a nobis facta subscripsi et suprascriptum pretium accepimus et eadem Suana coniux mea consensit ut supra. Signum + manus suprascripte Suane et Suanilde qui hanc cartulam venditionis fieri rogavit et suprascriptum pretium accepit et quae relecta est. Signum +++ manibus suprascriptorum Umberti et Auprandi seu Odelrici qui eadem Vuadelbergam propinqua parente suorum interrogaverunt ut supra. + Litefredus qui eadem Suana consobrina mea interrogavi ut supra. Signum ++ suprascriptorum Ugoni et Widoni germanis qui eadem Suana amita suorum interrogaverunt ut supra. Landulfusvenditio, witness rogatus subscripsi. Aimovenditio, witness, notary notarionotary domni imperatoris rogatus subscripsi. Signum + manus Altegheriivenditio, witness filius quondam Garifusi de loco Farsengo testis. Signum ++ manibus Urbinivenditio, witness, roman filius quondam Martini et Petronivenditio, witness, roman filius quondam Urseverti isti habitantes in suprascripto loco Aquafrigida viventes lege Romana testes. Ego Walpertusplacitum/iudicatum, venditio, writer, notary, judge notarius et iudex Sacri Palatii scriptorwriter huius cartule venditionis post traditam complevi et dedi».

Cartula ipsa ostensa et ab ordine lecta, interrogatus est ipse Adhelbertus qui et Atto comes pro quo cartula ipsa ostenderet, qui dixit: «Vere ideo cartulam istam in vestri ostendi presentia ne silens appareat rebus ipsis omnibus et castro seu capella quod ista legitur cartula ad meam habeo et teneo proprietatem, et si quislibet homo adversum me exinde aliquid dicere vult, paratus sum cum eo exinde in ratione standum, et quod plus est querimus ut dicant isti Rodoinus et Garibaldus germani qui hic comprehensi sunt si cartula ista quam hic ostensi bona et vera est aut si eam fieri rogaverunt et firmaverunt, vel si rebus ipsis castro et capella que in ipsa legitur cartula michi contradicere aut subtrahere querunt, vel si meis propriis esse debent an non». Cum ipse Adhelbertus comes taliter retulisset, ad hec responderunt ipsi Rodoinus et Garibaldus germani, dixerunt et professi sunt: «Vere cartula ista quam hic ostendisti, bona et vera est, et nos ipsi germani cum coniugis nostris fieri rogavimus et firmavimus, et rebus ipsis et castro seu capella quae in ipsa legitur cartula tibi non contradicimus neque contradicere querimus, quia cum lege non possumus, eo quod tui proprii sunt et esse debent cum lege et nobis ad habendum nec requirendum nichil pertinet nec pertinere debent cum lege». Et sponderunt se ipsi Rodoinus et Garibaldus germani adversus eundem Adhelbertum comitem ut si unquam in tempore de predictis rebus castro et capella quod in ipsa legitur cartula agere aut causare vel removere presumpserint, per se ipsos aut eorum heredes vel eorum submittentes personas et omni tempore exinde taciti et contenti non permanserint, aut si apparuerit ullum eorum datum aut factum quod ipsi exinde in aliam partem fecissent et claruerit, tunc componant ipse Rodoinus qui et Rozo et Garibaldus suorumque heredes eidem Adhelberti comiti suisque heredibus aut cui ipse dederit rem duplicem ipsis rebus et castrum et capellam in easdem loca, insuper penam argenti libras centum. His actis et manifestatio ut supra facta rectum eorum iudicum et auditoribus paruit esse, et iudicaverunt ut iusta eorum altercatione et eorum Rodoini et Garibaldi manifestatione et ipse Adhelpertus comes predictis omnibus rebus castro et capella ad suam proprietatem habere et detinere deberet, et ipse Rodoinus qui et Rozo et Garibaldus et suorum heredes manerent exinde omni tempore taciti et contenti. Et in eo modo finita est causa, et hanc notitiam pro securitate eidem Adhelberti comiti fieri ammonuerunt. Quidem et ego Vualfredus notarius et iudex Sacri Palacii ex iussione suprascripti missi et iudicis ammonitione scripsi. Anno imperii domni Ottonis Deo propicio nono, decimo kalendas augusti, indicione quarta. (S.) Walpertus iudex et missus domni imperatoris interfuit et subscripsit. (S.) Astulfus iudex domni imperatoris interfui et subscripsi. (S.) Lanfrancus iudex Sacri Palatii interfui. (S.) Adelmus iudex Sacri Palacii interfui et subscripsi. (S.) Giselbertus iudex Sacri Palacii interfui. (S.) Heginulfus iudex domni imperatoris interfui. (S.) Manipertus iudex domni imperatoris interfui. (S.) Walpertus iudex Sacri Palatii interfui.

Keywords: animals, canals, casae/cassinae massaricie, castle, cells/hermitages, cereals, comitatus, count, cousin of, curtes, domuscultae, emperor/king, forests, fundi, hay/fodder, judge, landed possessions, lombard, marriage, marshes/lagoons/tombolos, missus regis, nephew/niece of, notary, penalty, price, rights of use on woods/pastures/waters, rivers, roman, sibling of, venditio, villas, wine, writer.

Editions and document summaries: CDP I n. 11, pp. 87-91; Manaresi II/1 n. 178, pp. 151-156.

Bibliography: Bertolini 1960; Fumagalli 1971; Rinaldi 2003.

Commentary

Il documento fa parte di un corpus di una dozzina di pergamene, riguardanti le acquisizioni basso padane di Adalberto Atto e conservate originariamente dal monastero di Polirone, sorto per iniziativa del figlio di Adalberto Atto, Tedaldo. In un momento di riordinamento archivistico da collocarsi tra la fine dell’XI secolo e il XII, il cenobio creò questo dossier, che cronologicamente testimonia di atti precedenti alla sua fondazione, perché i beni lì attestati costituivano la sede e il primo nucleo fondiario dell’ente stesso. Su dodici pergamene, undici sono copie e quella in questione è l’unica copia semplice. La pergamena, in seguito alla soppressione napoleonica del monastero di Polirone, è conservata presso l’Archivio di Stato di Milano. Si tratta di un placito nel corso del quale viene sottoposta alla pratica dell’ostensio chartae una compravendita di appena due giorni prima, secondo una prassi ricorrente per le acquisizioni di Adelberto Atto. In questo caso, tuttavia, non si è conservato, nemmeno in copia, l’atto esibito durante il placito e questa notitia iudicati ne è quindi il solo testimone.

Si segnala che uno dei parenti di Walperga, una delle autrici della compravendita ostensa, è attestato nel 967 (CDP I n. 10, pp. 83-87 = doc5010) al seguito di Adalberto Atto e vi è indicato come proveniente da Castellarano.


EpiDoc XML file