Nonantola, Archivio Abbaziale, Pergamene, IV.18

Title: Nonantola, Archivio Abbaziale, Pergamene, IV.18
Document number: 6004
Author(s): Edoardo Manarini (file creation on 2021-12-09); Edoardo Manarini (last change on 2021-12-09)
Record source: Critical edition
Document type: Placitum/iudicatum
Document tradition: Original
Fiscal property: Yes

Date: 918 January 1/31
Topical date: Verona

Show/hide in the text:

Dum in Dei nomine, civitatecities Veronawitness, cities, houses, curtes, residences, laubia/topia, comitatus, assembly, hubi domnus Berengariosimperial/royal diploma, placitum/iudicatum, emperor/king, assembly gloriosissimus imperatoremperor/king preerat, ad hecclesiammother churches sancte Dei genetricis Marie qui dicitur Antiquamother churches, deacons intus orto ipsius ecclesie in iudicio resideret Odelricusplacitum/iudicatum, assembly, marquis/duke, missus regis illuster marchiomarquis/duke et missus domni imperatorismissus regis una simul cum Ingelfreduscount, placitum/iudicatum, assembly, dominus/senior of comescount istius comitatuKEYWORD: comitatus; ESTATE: count, notary, scabini, bishops ad singulas deliberandas intenciones, resedentibus cum eisassembly Adelbertus TervisiensisPERSON: placitum/iudicatum, assembly, witness, bishops; JURIDICAL PERSON: bishops; PLACE: bishops, Ambrosius MantuensisPERSON: placitum/iudicatum, assembly, witness, bishops; JURIDICAL PERSON: bishops; PLACE: bishops, Notcheriusplacitum/iudicatum, assembly, witness, bishops, dominus/senior of ipsius sedis sanctarum Dei Ecclesiarum venerabilis episcopisbishops, Grimalduscount, placitum/iudicatum, witness, assembly, dominus/senior of et Tisocount, placitum/iudicatum, witness, assembly comitibus, Vualpertusjudge, witness, Aripertusjudge, witness et Petrusjudge, witness iudicesjudge idem augusti, Ildebertusscabini scavinoscabini, Viusscabini Veronensis, Andreasscabini scavino Vicentinescabini, Iohannesother palatine officer, notary, witness, et item Iohannesother palatine officer, notary, witness, Adelgisusother palatine officer, notary notariis sacri palaciiother palatine officer, notary, Martinusnotary, witness et Ropertusnotary notariis istius comitatu, Flambertuswitness, sculdahis, vassus of, Gummericusvassus of, witness, Fontegius qui et Amizowitness, vassus of, Anselmusvassus of, Rummolo vassus of, witness et Lanzovassus of, witness vasallivassus of suprascripto Ingelfredi comiti, Anoaldusvassus of, Gisovassus of, Eldericusvassus of vasalli predicto Grimaldi comiti, Tisovassus of, Gariardus qui et Gezovassus of, Gisulfusvassus of, Grausevertus Salichovassus of vasalli suprascripto Notcherii episcopo, Rodolovassus of, Celeriusvassus of, Arialdusvassus of, Cunradusvassus of vasalli Didonicount, dominus/senior of comiti et reliqui multis. lbique eorum venerunt presencia Rainfreduspriests, monks presbiterpriests et Ingelbertus qui et Ingezodeacons diaconusdeacons monachismonks monasteriomonasteries sancti Silvestribreve/memoratorium, meritum/launechild, missus of other public authorities, advocatus of other public authorities, monasteries, clergy/religious persons, priests, deacons, abbots, monks sita Nonantolamonasteries una simul cum Sicharduswitness, judge, advocatus of other public authorities iudex domni imperatoris et avocatusadvocatus of other public authorities ipsius monasterii, et ostenserunt ibi moniminas duas, ubi continebatur in primo monimen, quod est brevemtransactional breve, investituram et tradiccionis, omnia in eo ab ordine sicut hic subter legitur :

“In nomine domini nostri Iesu Christi. Noticia brevis recordacionis pro futuris temporibus ad memoriam retinendam, in corum bonorum hominum presencia, id est Adelmuswitness, sculdahis sculdassiosculdahis, Donatuswitness, scabini et Ildebertowitness, scabini scavinis, Fontegius que Amizo vocatur, Bonivertus, Gisemunduswitness, moneyers monetariomoneyers, Natalewitness, moneyers idemque monetario, Pedelberto qui Mauro vocaturnotary da Turre Alta, Luvempertuswitness, notary de Strausias, Ropertuswitness, notary de Antepalacio, Teupaldowitness, notary de Strausios, Leudibertuswitness, notary filius quondam Gariberto de ipso loco Strausios, Ursus de Ganowitness, notary de valle Paltenna, Petrus qui Ato vocaturwitness, notary et Martinowitness, notary, Ropertowitness, notary et Amelbertowitness, writer, notary notariis et aliis plures, in istorum suprascriptorum bonorum hominum presencia, corum nomina hic superius vel subter leguntur, qualiter tradavit adque perdonavit domnus Anselmusimperial/royal diploma, offersio/donatio, meritum/launechild, count, salian comes comitatu Veronensis et filius bone memorie Vualdonisalian ex genere Francorumsalian per una fuste et duos vuantos de casishouses et rebus curtecurtes Duos RoberesESTATE: houses, curtes, casae/cassinae massaricie, fiscal property, textual occurrence, object, outflow, allocation to churches, castle; PLACE: houses, curtes, casae/cassinae massaricie, fiscal property, textual occurrence, object, outflow, allocation to churches simul cum omni medietatem de castrocastle NugarioPLACE: castle, fiscal property, textual occurrence, object, outflow, allocation to churches; ESTATE: castle, fiscal property, textual occurrence, object, outflow, allocation to churches, walls, defensive elements da parte Tedilianovillas cum omnia quicquid ad ipsa medietate de ipso castello tam de intus quam et de foris pertinere videtur seu et rebus illis cum capellachurches que est oratorio sancti Zenonischurches in loco et fundo qui dicitur Porto RoveselloPLACE: , churches, ports, fiscal property, textual occurrence, object, outflow, allocation to churches; ESTATE: , churches, ports, fiscal property, textual occurrence, object, outflow, allocation to churches de sua mano in manus et in personas Ragimfredi presbiteri et monachi et in mano Iohannimissus of other public authorities, advocatus of other public authorities, clergy/religious persons clericusclergy/religious persons et advocatus et missimissus of other public authorities da parte monasterii beatissimi Silvestri sito in fìnibus Motinensecity territory locas ubi dicitur Nonantule, ubi nunc presente tempore Gregoriusabbots abbasabbots esse videtur, et ubi multas res a bonis hominibus pro eorum anime delegate sunt, ad presenti die et ora pro anima domni Berengarii piissimi regis et pro anima ipsius domni Anselmi comiti vel parentes eorum ad partem ipsius monasterii sancti Silvestri potestatem ad abendum, id est in integrum quod ad parte suprascripto monasterio tradavit adque donavit cum omnia et ex omnibus fruges illas vel censoras, quicquid de ipsis rebus seu et de iam dicta medietatem de castro Nugaria cum predicta capella cum omnes pertinencias suas ad ipsis rebus pertinentem ad victum et cibum monachorum vel clericorum ibidem Deo serviencium in suprascripto monasterio sancti Silvestri, ut a presenti die et ora abuissent potestatem ipse abbas qui modo est vel successoribus eius qui pro tempore fuerint ibidem ad suprascripto monasterio ipsas res ad regendum et disponendum secundum Deum qualiter melius previderint, sicut de aliis propriis rebus ipsius monasterii facere visi sunt ex eidem ipsius Anselmi comiti suam plenissimam largietatem, anteposito quod sibi reservavit potestatem, dum ipse advixisset in hoc seculo, sub usufructuario nomine ad abendum, omnibus casis et rebus illis vel massariciascasae/cassinae massaricie de curtes Duas Roveres cum medietatem de castro Nugaria pertinentem per ceteras locas in integrum, nam ipsis omnibus rebus illis in predicto Porto Rovesello cum predicta capeIla cum omnibus pertinenciis suis, sicut eidem domno Anselmi comiti per preceptumimperial/royal diploma pertinebat in integrum, ad presenti die et ora tradavit adque perdonavit ipse suprascriptus Anselmus comes pro salutem anime suprascripto domno Berengario piissimo regi et pro salutem anime sue vel parentorum suorum ad partem suprascripto monasterio ad abendum. Et pro hac causa, sicut supra legitur, set propter ampliorem firmitatem pars suprascripto monasterio accepit ipse suprascriptus Anselmus comes da eorum suprascripti Ragimfredo presbitero et monachus simul cum Iohanne clerico et advocatus atque missis da parte suprascripto monasterio sancti Silvestri merito launechildomeritum/launechild manicias pars unum, ut suprascripta tradicio et donacio in eo tinore, sicut supra legitur ad presenti diem et ora ad partem suprascripto monasterii sancti Silvestri omnique tempore firmam et stabilis, inconvulsam et inrevocabilis permansissent, sine omni contradicione hominum cum stipulacione subnixa. Factum fuit in civitate Verona, intus curte alta in caminata magiore solariataresidences, in anno domno nostro Berengario regem hic in Italia anno vicesimoquarto, sub die tercio kalendas octuber, indicione quintadecima, feliciter. Signum manu suprascripto Anselmo comiti, qui ipsa suprascripta tradicio et donacio fecit et in hunc noticiam brevis manum suam posuit. Signum manu suprascripto Adelmo sculdassio, qui ibi fui et manum suam posuit. Ego Donatus scavino ibi fui. Ego Ildebertus scavino ibi fui. Ildebertus scavino ibi fui. Ego Fonteius ibi fui. Ego Gisemundo ibi fui. Signum manu suprascripto Natale, qui ibi fui et manum suam posuit. Signum manu Teupaldo, qui ibi fui et manum suam posuit. Signurn manibus suprascripris Leudiberto et Pedelberto et Luvemperto, qui ibi fuerunt et manus suas posuerunt. Signum manibus suprascriptis Roperto de Antepalacio et Ursoni de Gano, qui ibi fuerunt et manus suas posuerunt. Signum manibus Gummericosalian, witness et Eliassalian, witness et Cunratwitness, salian ex generis Francorum, qui ibi fuerunt et hunc noticiam brevis manus suas posuerunt. Ego Ropertus notarius ibi fuit et manu mea subscripsi. Ego Petrus ibi fui. Ego Martinus notarius ibi fui. Ego qui suprascriptus Amelbertus notarius ibi fui et hunc noticiam brevis scripsi et complevi".

In alio namque monimen continente in eo ab ordine sicut hic subter legitur:

“Dum in Dei nomine civitate Verona, ad casa qui fuit bone memorie Vualfredicount comiti, hubi domnus Berengarius gloriosissimus rex preerat, in laubialaubia/topia sale ipsius curtis in iudicio resideret Ingelfredus comes ipsius comitatu huna simul cum Odelricus vassus et missus idem domni regis ad singulas deliberandas intenciones, resedentibus cum eis Vualpertus, Petrus, Sichardus, Gariarduswitness, judge, Giselbertus witness, judgeiudices idem domni regis, Adelbertusother palatine officer, vassus of et Guntariwitness, vassus of vassi idem domni regis, Ildebertus et Petrus scavinis ipsius comitatu, Anselmuswitness, other palatine officer, notary, Lanfrancuswitness, other palatine officer, notary, Liutefreduswitness, other palatine officer, notary et Autecheriusother palatine officer, notary notariis sacri palacii, Fontegius, Flambertus, Gummericus vassi suprascripto Ingelfredi comiti, Gisemundus monetarius, Ansprandus qui et Azonotary, Amelbertus, Traserinotary, Ropertus notarii et reliqui multis. Ibique eorum veniens presencia Ragimfredus prcsbiter et Ingelbertus diaconus monachi monasterio sancti Silvestri sita Nonantolas huna cum Petruswitness, other palatine officer, notary, advocatus of other public authorities notarius sacri palacii advocatus idem monasteri sancti Silvestri et retullerunt eo quod: 'Bone memorie Audibertusimperial/royal diploma, castle, deacons diaconus sancte Veronensis Ecclesie emisit cartula huna donacionisoffersio/donatio in bone memorie Anselmus comes de medietatem de castrum hunum qui est edificatum in loco qui dicitur ad Nogarias, et ipse quondam Anselmus comes per cartulam ordinacionis offerserat et donaverat ipsum castrum in ipsum monasterium sancti Silvestri pro anima sua, et hecce cartula ipsa, qualiter ipse Audibertus diaconus idem quondam Anselmi comes exinde emisit, ic pre manibus abemus, eo ostensa et ab ordine relecta, continente in ea ab ordine sicut ic subter legitur:

«In nomine domini nostri Iesu Christi, regnante domino nostro Berengario regem ic in Italia anno vicesimoprimo, sub die pridie kalendas setember, indictione undecima, feliciter. Domino Anselmo gloriosissimo comiti et karissimo conpatricompater/commater of ego Audibertus diaconus sancte Veronensis Ecclesie et filius bone recordacionis Ursoni, vestre fidelissimus conpater et donator spontaneus, presens presentibus dixi: Scribere previdi dileccionis vestre, ex meo dono vobis concedere et perdonare omne medietatem castri quod ego supradictus Audibertus diaconus a fundamentis edificavi in comitatu Verone in loco qui dicitur ad Nogarias, qui michi ante os dies per precepti pagina advenit da domnum Berengarium regem, et sicut michi legibus pertinet aut pertinere debet de contra villavillas qui dicitur Telidana cum fosatis et spiciatasdefensive elements, quantum modo in circuituwalls ipsam medietatem circundat cum omnibus supra ipsa medietatem consisstentibus, ut a presenti die et ora per ista paginam donacionis mee seu largicionis in vestra sit potestatem iure proprietario nomine ad abendum, possidendum, tenendum, comutandum, et in homnibus faciendum, qualiter superius legitur, secundum quod vobis voluntas decreverit, ex meam plenissimam largietatem, et de ec omnia qualiter superius legitur, ego iam dictus donator exinde michi nullam reservo, et pro supradicta mea donacio et propter vestram ampliorem firmitatem accepi ego ad vos domno Anselmo glorioso comitem et subseptore launechild merita causa manicias pars huno, ut suprascriptum donum meum, qualiter superius legitur, in vobis domno Anselmi comiti vel in vestri heredibus aut cui vos dederitis firmum et stabilem, inconvulsa et inrevocabilem permanead cum stipulacione subnixa. Actum civitate Verona, feliciter. Ego Audibertus diaconus in hanc donacione a me facta manu mea subscripsi. Signum manus Leudiberti filii quondam Gariberto de civitate Verona testiswitness. Ego Ildebertus rogatus manu mea subscripsi. Ego Amelbertus notarius rogatus me pro teste subscripsi. Ego Luvempemrtus rogatus manu mea subscripsi. Ego Petrus scavino rogatus manu mea subscripsi. Ego Pedelbertus notarius qui hanc paginam donacionis scripsi et postradita conplevi».

Cartula ipsa ostensa et ab ordine relecta interrogati sunt ipsi Ragimfredus presbiter et Ingelbertus diaconus monachi adque Petrus notarius et advocatus idem monasterii pro quit cartula ipsa ibidem ostenderant. Quit dixerunt: 'Ideo cartula ipsa ic vestri presencia ostensimus, ut nec quisilibet dicere valead, quod parti idem monasterii eas scilens aut oculta vel conludiosa abuissemus aut detenussemus, et quod plus est, sicut audivimus, ista Gariberganuns/sanctimoniales veste religionis induta, relicta quondam Adelpertinotary notarii, cum istum Martinumnotary, advocatus notarius advocato suo querent contradicere ipsa rnedietas de eodem castello. Ecce nos coniunti pariter cum avocatores querimus ut dicant si ipsa mcdietas ex eodem castello cum fossatum et spiciata in circuitu ipsa medietas, sicut in ista legitur cartula, nominative da parte villa qui dicitur Telidano, quas ipse Audibertus diaçonus in eundem bone memorie Anselmum per ista cartula donaverat et emiserat et ipse Anselmus per eadem offersionem in ipsum dederat monasterio, si aliquit exinde contradicere aut subtrahere vellint, a non'. Ipsi namque Gariberga seu Martinus notarius et advocato suo dixerunt et professi sunt: 'Vero ipsa mcdietas de eodem castello in loco Nogarias cum fossato et spiciata, sicut in ipsa legitur cartula quam ic ostensisti, parti idem monasterii non contradiximus nec contradicere querimus, quia legibus non possumus, eo quod proprie ipsa medieta de ipsum castellum, sicut in ipsa legitur cartula, proprie parti ipsius monasterii sancti Silvestri esse debet cum lege, et, ut diximus, nichil nobis pertinet ipsa medieta ex ipsum castelum nec pertinere debet ad abendum aut requirendum; set tamen reliqua medietas ex eodem castellum cum fossatum et spiciata, ab ipsa medietas circumdata, mee Gariberge ad meam deteno proprietatem ipsam medietas, set quero ut si vos monachi aut tu Petrus notarius et advocatus michi Gariberge da parte idem monasterii aliquit dicere vellitis de ipsa meditas, paratis simul exinde in racione standum '. Cum ipsi Gariberga et Martinus notarius et advocatus taliter adseruissent, responderunt prefati monachi et Petrus notarius et advocatus dixerunt, quod non amplius ex eodem castello in eodem loco Nogarias ei non contradicerent nec contradicere quererent, nisi tantum ipsa medietas da parte villa qui dicitur Telidano, que in ipsa legitur cartula; reliqua medietas de ipsum castellum nichil parti idem monasterii sancti Silvestri nichil pertinet nec pertinere debet cum lege, eo quod proprie tue Gariberge legibus esse debet. Cum utraque partes taliter profiterentur, paruit eorum omniorum iudicum et auditoribus esse recte et iudicaverunt, ut iusta eorum altercacione et ambarum parcium professione et manifestacione, ut ipsa medietas ex eodem castello loco Nogarias da parte villa qui dicitur Telidano cum fossatas et spiciatas, sicut in ipsa legebatur cartula, parti idem monasterii sancti Silvestri ad proprietate legibus abere et detinere deberet, et ipsi Gariberga et Martinus notarius et advocatus maneret inde taciti et contemti; et de relilquas medietas ex eodem castello cum fossatas et spiciatas ipsa Gariberga legibus ad suam proprietatem abere et detinere deberet, et ipsi monachi seu Petrus notarius et advocatus vel pars predicti monesterii sancti Silvestri essent inde de ipsa medietas taciti et contemti. Et in eo modo finita est causa, et hanc noticia pro ambarum parcium securitate fieri iussimus. Quidem et ego Arnustusnotary notarius domni regis ex iussione suprascriptorum comes et misso seu iudicum amonicione scripsi. Unde due noticie uno tinore scripte sunt. Anno regni domni Berengarii regis Deo propicio vicesimosexto, mense aprilis, indictione prima. Signum manus suprascripto Ingelfredi comiti, qui ut supra interfuit. Signum manus suprascripto Odelrici vassus et missus domni regis qui ut supra interfuit. Vualpertus iudex domni regis interfui. Petrus iudex domni regis interfui. Sichardus iudex domini regis interfui. Gariardus iudex domni regis interfui. Giselbertus iudex domni regis interfui. Signum manus suprascripto Adelberti mansionariusother minor officer domni regis qui ut supra interfuit. Signum manus suprascripto Guntari vassus domni regis qui ut supra interfuit. Lanfrancus norarius domni regis interfui. Anselmus notarius domni regis interfui. Petrus notarius domni regis interfui. Liutefredus notarius domni regis interfui. Ego Gisemundo ibi fui. Signum manus suprascripto Gummerici vassus suprascripto Ingelfredi comiti, qui ut supra interfuit. Ego Flamberti sculdassi ibi fui. Ego Fonteius ibi fui."

Moniminas ipsas ostensas et lectas, interrogati sunt ipsi Ragimfredus presbiter et lngelbertus diaconus monachi seu Sichardus iudex et avocatus pro quid moniminas ipsas ostenderent. Qui dixerunt: ' Ideo moniminas istas hic vestri ostensimus presencia ut ne quislibet dicere possit quod pars ipsius monasterii sancti Silvestri eas silens aut ocultas vel conludiosas abuisset aut detenuisset, et nunc medietatem de castrum illum cum fossatas et spiciatas circumdatum, consistente in loco Nogaria da parte de contra villa qui dicitur Tellidana, que in ipsa legitur moniminas, ad parte ipsius monasterii ad proprietatem abemus et detinemus, set, ut audivimus, isto Dido comes, qui hic ad presens est, queret ipsa medietas ex eodem castro, sicut in ipsas legitur moniminas, contradicere et subtraere. Hecce nos parati, si a pars ipsius monasterii exinde aliquid dicere vult, cum eo exinde in racionem standum'. Ad hec respondens ipse Dido comes: 'Vere medietatem ex eodem castro in eodem loco Nogaria de contra villa que dicitur Telledana cum fossatis et spizatas quantum modo in circuitu ipsa medietatem circurndat cum omnibus supra ipsa medietatem consistentibus, unde ad similem medietas michi Didoni ad proprietatem pertinere videtur, nam ipsa integram medietas, que in ipsas legitur moniminas, parti ipsius monasterii sancti Silvestri non contradixi nec contradicere quero, quia cum lege non possum, eo quod nullam firmitatem nullamque scripcionem inde abui nec abeo nec abere possum, per quam a parte ipsius monasterii exinde aliquid contradicere aut subtraere possam, eo quod in integram ipsam medietas, ut supra legitur, parti ipsius monasterii propria esse debet cum lege iusta ipsas moniminas, et michi Didoni nichil pertinet ad abendum nec requirendum cum lege. His perhactis et manifestacio ut supra facta, paruit supradictis auditoribus esse recte et iudicaverunt ut iusta eorum altercacione et eidem Didoni professione et manifestacione pars ipsius monasterii integram ipsa medietatem ex eodem castello que in ipsas legitur moniminas, ad suam proprietatem abere deberet iusta ipsas moniminas, et ipse Dido comes maneret exinde tacitus et comtemptus. Et finita est causa, et hanc noticia pro securitateplacitum/iudicatum parti ipsius monasterii sancti Silvestri fieri iussimus. Quidem et ego Iohanneswriter, notary notarius domni imperatoris ex iussione suprascripto misso et iudicum amonicionem scripsiwriter. Anno imperii domni Berengarii Deo propicio tercio, mense ianuario, indicione sexta. Signum manu suprascripto Odelrici illuster marchio et missus domni imperatoris, qui ut supra interfuit. Signum manu suprascripto Ingelfredi comiti, qui ut supra interfuit. Ego Adalbertus eiscopus interfui missi et subscripsi. Ego Ambrosius gratia Dei episcopus missus domni imperatoris interfuit subscripsi. Ego Notkerius gratia Dei episcopus missus domni imperatoris interfui, subscripsi. lohanneswitness, bishops humilis episcopus interfui. Signum manu suprascripto Grimaldi comes, qui ut supra interfuit. Signum manu suprascripto Tisoni comiti, qui ut supra interfuit. Vualpertus iudex domni imperatoris interfui. Aripertus iudex domni imperatoris interfui. Petrus iudex domni imperatoris interfui. lohannes notarius domni imperatoris interfui. Signum manibus suprascriptorum Gummerici, Rummoloni et Lanzoni vasalli suprascripto lngelfredi comiti, qui ut supra interfuerunt. Ego Martinus notarius ibi fui. Iohannes notarius domni imperatoris interfui.

Keywords: abbots, advocatus of other public authorities, assembly, bishops, casae/cassinae massaricie, castle, churches, cities, clergy/religious persons, comitatus, compater/commater of, count, curtes, deacons, defensive elements, emperor/king, houses, imperial/royal diploma, judge, laubia/topia, marquis/duke, meritum/launechild, missus of other public authorities, missus regis, monasteries, moneyers, monks, mother churches, notary, offersio/donatio, other minor officer, other palatine officer, placitum/iudicatum, priests, residences, salian, scabini, sculdahis, transactional breve, vassus of, villas, walls, witness, writer.

Editions and document summaries: Manaresi, n. 128.

Commentary

Nel corso del placito si diede lettura di due documenti presentati in giudizio: il primo era una refuta tenutasi dinnanzi a un'assemblea convocata a Verona il 29 settembre 911, da parte del conte Anselmo a favore di Nonantola; il secondo era la registrazione di un placito tenutosi nell'aprile del 913 (cfr. Manaresi n. 125). Nel secondo munimen si dice che il placito del 913 fu tenuto nella casa con loggia del fu conte Walfredo in laubia sale ipsius curtis: si tratta della curtis comitale in città? creare estate? Il vescovo Giovanni sottoscrittore del placito e non nominato in principio, è stato identificato con Giovanni III di Pavia. I microtoponimi che dovevano essere collacati entro la città di Verona non sono stati identificati.