FISCUS
(S.) In nomine Dei eterni salvatoris nostri Iesu Christi, millesimo centesimo XII, indictione V, octavo die intrante madio. Ego Matildacountess, child of, salian comitissacountess Dei gratia si quid sum, filiachild of quondam Bonifaciimarquis/duke, parent of marchionismarquis/duke que professa cum lege vivere Sallicasalian, offertrix et donatrix ecclesiechurches Sancti Cesariichurches cui dominus Petrus preesse videtur a presenti die in antea dono et offero pro anime mee remedio et parentum meorum, videlicet totam curtem WilzagaramESTATE: curtes; KEYWORD: curtes intus et extra in integrum his finibus terminata: a mane aqua que dicitur Muza, et capitanei et via que dicitur CasxolaPLACE: roads; KEYWORD: roads; a meridie curtis de Bazanocurtes et Savignanocurtes et Castri Vetericurtes; a sero aqua que dicitur Nizola sicut decurrit et fluit in fluvium ScultennamPLACE: rivers; KEYWORD: rivers et ab eo loco sicut Scultenna fluit usque ad terras capitaneorum; a septentrione via Claudiaroads et ecclesia de ZenaJURIDICAL PERSON: churches; KEYWORD: churches; PLACE: churches et terre capitaneorum. Quam predictam curtem totam intus et extra, cum omni honore et districtudistrictio in integrum, cum omni iurisdictione, cum omnibus albergariisalbergaria/gifori, aremannis, angariis, perangariisangaria, bannisprofits of justice, fodrisfodrum collectis et wadimoniistolls et cum omnibus que sibi in quibuscumque locis in integrum pertinere noscuntur, id est cum castrocastle, broilo et burgoburgi Sancti Cesarii, cum casishouses, sediminibuslanded possessions et vineiswine, areis cum omnibus terris cultiscereals, legumes et incultis, pratishay/fodder, silvisforests, nemoribus, pascuishay/fodder, animals, stalareis, aquis ibi adiacentibus aquarumque usibus omnibusrights of use on woods/pastures/waters et ductilibus earum, ripisshores, rupinis, rupibus et paludibusmarshes/lagoons/tombolos et cum omnibus usantiis in integrum tocius curtis. Intra quam curtem Sancti Cesarii nullus mortalium gratia alicuius usi ullo modo contra voluntatem meam aut predicte ecclesie Sancti Cesarii, cui predictam curtem totam dono, offero, cedo et trado intrare audeat propter aliquem usum; mittere, pasculare vel boscarerights of use on woods/pastures/waters aut quicquam ibi ordinare vel uti ullo modo debet, quam a tempore nostro et progenitorum nostrorum actenus habuimus quiete et pacifice. Molendinamills quoque pro voluntate sua eadem ecclesia Sancti Cesarii habeat cum aqua Scultenna que mea est, quam eidam ecclesia trado, dono et offero cum supradicta curte ut sup[r]a legitur in integrum, nulli alii donata, obnoxiata, obligata, sed libera et absoluta persistit. Quam memoratam curtem in integrum ut supra legitur dono et offero, trado, concedo, nulli tradita, obnoxiata seu obligata nisi supradicte ecclesie Sancti Cesarii; eo videlicet modo ut predicta ecclesia Sancti Cesarii habeat et teneat predictam curtem Sancti Cesarii in perputuum cum omni honore et iurisdictione et districtu sicut supradictum est, sine omne mea et heredum meorum et proheredum contradictione et molestatione. Et eadem ecclesia Sancti Cesarii et omnes clerici qui in ea modo stant, aut in futuro erunt, de supradicta curte cum omnibus pertinentiis suis in integrum faciant omnem suam utilitatem sine contradictione alicuius persone ut supra legitur. Preterea cunctos vasallosvassus of meos videlicet capitaneos, vavasores et alios qui feudum a me habent in eadem curtem eidem ecclesie Sancti Cesarii dono et offero, qui faciant predicte ecclesie fidelitatem per sacramentum, quia mihi et antecessoribus meis usque modo fecerunt; solummodo de quantis militaribus et usatis, de fructibus terrarum et non de terris, quas terras ego predicta Matilda comitissa ad proprios usus ibidem degentium in ecclesia eadem et ad suam voluntatem pro utilitate ipsius dono et offero, concedo, trado, relinquo. Quorum quidam similiter a me habent ammiscera et nichil omnino aliud in ipsa curte, preter illos de Sala viros nobiles qui mihi multum servierunt in discordia imperatorisemperor/king Henrici quartiemperor/king qui a me habebant mansosmansi novem in eadem cute in confinio illorum de Sancto Marcho; iuxta illam curtem Sancti Marciicurtes cum omni responsione, preter decimam illorum mansorum que est iam dicte ecclesie Sancti Cesarii, et si aliut habent in iam dicta curte Sancti Cesarii, tota responsio ad ipsam ecclesiam pertinet, preter solummodo quarta usata; et preter Petrus de Gomula cui dedimus unam braidam meam que iacet in villavillas de Scorzarolovillas, que est de curte Sancti Cesarii, quam volo ut teneat et habeat a predicta ecclesia Sancti Cesarii per fidelitate cum omni responsione. Si quis vero contra hanc largitionem donationem et piam voluntatem nostram agere temtare presumpserit, quadraginta pondera obtimi argenti et quadraginta libbras auripenalty pro pena memorate ecclesie persolvat et hec donatio semper inviolata permaneat cum stipulacione subnixa et bergamenam de terra propria manu levavi et Ubaldonotary, writer notarionotary scribenda tradidi et scribere rogavi. Actum hoc in curte Bondeni de RongorisESTATE: curtes; PLACE: curtes feliciter. + Signa testiumwitness Arduini de Paludewitness, Opizo di Gonzagawitness, Amedeuswitness, Petrus Rozoniswitness rogati sunt testes. + Signa testium Rainerius de Castro Arianiwitness, Girardus de Plazawitness, Wibertus de Gonzagawitness et alii plures rogati sunt testes. + Signa testium Albertiwitness Manfredi, Widoniswitness de Roza et Manfredus et Gerardi de Sancto Benedicto rogati sunt testes. Matilda Dei gratia si quid est subscripsi. De domo autem Walberti de Sancto Cesario et de domo dicimus quia bene servire debent et omnia precepta prelati ecclesie Sancti Cesarii conservare. Et ipsi debent habere terram suam cum omni responsione; si bene servierint ad voluntatem predicte ecclesie et banna sua similiter et omne districtum ecclesia debet habere de eis. (S.) Ego Ubaldus notarius hec audivi et scripsiwriter.
Title: Milano, Archivio di Stato, Diplomatico, D.D.S., Toscana, Matilde, n. 52
Document number: 5083
Author(s): Beatrice Ferretti (file creation on 2022-03-31); Beatrice Ferretti (last change on 2022-07-20)
Record source: Critical edition
Document type: Offersio/donatio
Document tradition: Uncertain tradition
Fiscal property: Yes
Provenance: Sanctus Benedictus inter Padum et Lironem; monasterium (San Benedetto Po; Mantova)
Date: 1112 May 8
Topical date: Bondanazzo (Reggiolo; Reggio
Emilia)
Keywords: albergaria/gifori, angaria, animals, burgi, castle, cereals, child of, churches, countess, curtes, districtio, emperor/king, fodrum, forests, hay/fodder, houses, landed possessions, legumes, mansi, marquis/duke, marshes/lagoons/tombolos, mills, notary, penalty, profits of justice, rights of use on woods/pastures/waters, rivers, roads, salian, shores, tolls, vassus of, villas, wine, witness, writer.
Editions and document summaries: CDP I n. 82, pp. 258-261; MGH DD Math. n. +151, pp. 382-386.
Bibliography: Bonaccini 1994; Gardoni 2014.
Links: https://www.dmgh.de/mgh_dd_math/index.htm#page/382/mode/1up.
Commentary
Carla Villani, editrice dell’edizione da cui si trae il testo (CDP I), ritiene la pergamena milanese originale, pur rilevando che il signum matildico appostovi non è autentico, mentre gli editori MGH, Werner ed Elke Goez, inseriscono lo stesso testo tra i falsi. Elementi a favore della falsificazione sono la difformità rispetto alla conferma della donazione che Matilde emana tre anni dopo (CDP I n. 89, pp. 278-280 = MGH DD Mat. n. 139, pp. 358-360), il ‘postscriptum’ tra la notitia testium e la sottoscrizione del notaio e, soprattutto, la clausola con cui la Grancontessa avrebbe legato alla chiesa di San Cesario anche i suoi vassalli beneficiari di beni a Vilzacara, con eccezione dei da Sala e di Pietro da Gomola. Proprio l’eccezione induce i Goez ad attribuire ai da Sala la manipolazione, che avrebbe dovuto tutelare il gruppo dalle rivendicazioni dei monasteri di Nonantola e Polirone, rivendicazioni sostenute da diplomi imperiali e papali – alla luce di questi elementi la falsificazione si collocherebbe intorno alla metà del XII secolo.
Cfr. CDP I n. 89, pp. 278-280 = MGH DD Mat. n. 139, pp. 358-360 (=doc5090).